Röportaj: Bikem Ögünç Demir
2010 yılında bir mühendislik şirketi olarak kurulan Maray Makine Mühendislik, bugün Türkiye’nin en büyük kestirimci bakım servis hizmetleri veren firması konumunda. Maray Makine Mühendislik Genel Müdür Yardımcısı Servet Şavran ile kestirimci bakım, online kestirimci bakım ve bakım 4.0 konuları üzerine konuştuk.
Öncelikle Maray Makine’nin çalışmalarını anlatır mısınız bize?
Maray Makine Mühendislik olarak kestirimci bakım hizmetleri sunuyoruz. Kocaeli merkezli olan şirketimiz Türkiye'de 167 firmaya periyodik hizmetler sunuyor. Kestirimci bakımın yanı sıra montaj ve demontaj işlemleri, makine ekipmanlarının bakım ve onarım işlemlerini de yapıyoruz. Aynı zamanda kestirimci bakım, planlı bakım ve koruyucu bakım eğitim ve danışmanlığı, bir fabrikada ya da işletmede bakım yönetiminin oluşturulmasına yönelik danışmanlık hizmetleri de veriyoruz. Ana faaliyet alanımız kestirimci bakım… Aslında işimiz ölçüm ve analiz hizmeti vermek. Fabrikalarda bakım yöneticilerinin belirlediği kritik ekipmanlardan titreşim ölçümleri alıyoruz. Daha sonra bu titreşim ölçümlerinin analizini yaparak onlara aylık rapor sunuyoruz. Yerinde balans hizmetleri, termal ölçüm hizmetleri sağlıyoruz. Ultrasonik cihazlarla hava kaçaklarını tespit ediyoruz. Kestirimci bakımın tüm yöntemlerini kullanıyoruz. 2016 yılında sektörün devi Emerson firmasıyla bir distribütörlük anlaşması yaptık. Bu bağlamda da Endüstri 4.0, Bakım 4.0 kapsamında Emerson firmasının vibrasyon analiz cihazları, online makine sağlığı izleme sistemleri, bulut tabanlı kablosuz makine sağlığı izleme sistemleri, makine sağlığı koruma sistemlerinin satış ve kurulumlarını yapıyoruz. Fabrikaların çözüm ortağı olup dijitalleşmesi adına anahtar teslim projeler gerçekleştiriyoruz.
Ağırlıklı olarak hangi sektörlere kestirimci bakım hizmeti sunuyorsunuz?
Aslında bu 167 firmanın sektör bakımından yelpazesi çok geniş, çünkü adı üstünde biz hep makinelerde “kestirimci bakım” yapıyoruz. Makinenin olmadığı bir sektör de yok. Dolayısıyla otomotiv, otomotiv yan sanayi, lastik sektörü, çimento, madencilik, enerji, gıda ve daha pek çok sektör bu yelpazede yer alıyor; her sektörden küçük veya büyük ölçekli birçok işletme var.
Kestirimci bakım ne işe yarar, neden gereklidir?
Kestirimci bakım, bazı teknik yöntemlerle makinelerden elde edilen dataların analiz edilip arızalarının önceden kestirilmesi, tahmin edilmesi anlamına geliyor. Ancak ben bunu örneklerle de açıklamak isterim; insanlarla makineleri birbirine çok benzetiyorum. İnsan hayatı için erken teşhis ne kadar önemliyse, makine sağlığında da erken teşhisin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Nasıl bazı yöntemler kullanarak sağlığımızla ilgili tespitler yapabiliyorsak, bazı kestirimci bakım yöntemleriyle makinelerde oluşabilecek problemleri de çok önceden tespit edebiliriz. Örneğin, kalbiyle ilgili sorunu olan bir hastaya nasıl EKG çekiliyorsa biz de makinelerin titreşim ölçümlerini alıp oluşan grafikleri analiz ederek arızaları tespit ediyoruz. Nasıl bir doktor hastasının ateşini kontrol ediyorsa biz de makinelerden termal ölçümler alıyoruz. Nasıl bir doktor hastasının sırtını ya da göğsünü dinliyorsa biz de makinelerin seslerini dinleyerek arızalarını bulmaya çalışıyoruz. Bu örnekleri daha da çoğaltabilirim. Kestirimci bakım uzmanları için aslında makinelerin koruyucu hekimi diyebiliriz.
Kestirimci bakım uzun vadede ne gibi avantajlar sunar?
Bu konuyu sürdürülebilirlik kapsamında da ele alabiliriz; üretimin sürdürülebilirliği, verimli olması, kesintiye uğramaması adına. Kestirimci bakımın birçok avantajı var ama en önemli 3 avantajını anlatmak istiyorum. Birincisi arızaları önceden kestirmek, önceden tahmin etmek, bu da ekipmanlarının daha sağlıklı şekilde, uzun süre çalışmasını sağlayacağından daha uzun süre üretim yapılabilmesi anlamına geliyor. Böylelikle daha fazla kâr elde ediliyor zira öngörülmeyen arızalar plansız duruşlara ve üretim kaybına neden olabiliyor. Birinci amaç üretim kaybını engellemek, ikinci amaç ise bakım maliyetlerini azaltmak. Örneğin, bir rulman arızası önceden tespit edildiğinde yalnızca 10 birimlik bir rulmanı değiştirerek o makineyi kurtarabilirsiniz. Ama o rulman arızasını erken tespit etmezseniz parçalanıp dişlilerin arasına giderek daha maliyetli bir bakım onarım sürecini beraberinde getirmesine neden olursunuz. Bir diğer avantaj ise kestirimci bakımın bakım işçiliği yükünü azaltmasıdır.
Peki, bu noktada online kestirimci bakıma da değinelim. Online izleme nedir ve neler sağlar?
Online makine sağlığı sistemleri bakımından teknoloji ilerledi. Pandemi sırasında da online makine sağlığı izleme sistemlerinin ne kadar önemli olduğu ortaya çıktı. Şöyle söyleyeyim; vibrasyon ölçüm cihazlarıyla bizler fabrikadaki kritik ekipmanlardan titreşim ölçümleri alıyoruz. Portatif vibrasyon ölçüm cihazları bir personelin kullandığı ekipmanın yanına gidip ekipmanın üzerinden direkt ve birebir ölçüm aldığı sistemlerdir. Bu çalışma yöntemiyle kritik ekipmanlardan en fazla haftada bir, diğer ekipmanlardan ayda bir, yardımcı ekipmanlardan ise ayda bir ölçüm alabilirsiniz. Bazı arızalar kendini çok hızlı ilerletir ve özellikle kritik ekipmanlarda haftada bir, ayda bir ölçüm alınması yeterli olmaz. Günümüz teknolojisinde ise online sistemler var. Nasıl bir personel gidip makinenin titreşim ölçümlerini alıyorsa online sistemler de saniyede bir, dakikada bir ölçüm alıyor. Portatif cihazla ölçüm almanın yeterli olmadığı kritik ekipmanlarda karşımıza bu online sistemler çıkıyor. Kestirimci bakımla alakalı sensörleri ekipman üzerine yerleştiriyoruz. Sistem dakikada bir, saniyede bir ölçüm alıyor ve aldığı ölçümler direkt ilgili analistin bilgisayar ekranına düşüyor. Hatta alt ve üst alarm seviyeleri kurabiliyorsunuz. Sistemler yapay zeka ve makine öğrenmesi dediğimiz sistemlerle donatılmış durumda. Yapay zekanın hayatımızda ne kadar önemli bir noktada olduğunu buradan da görüyoruz.
Endüstri 4.0, Toplum 5.0 gibi kavramlar artık alıştığımız ve sık sık kullandığımız kavramlar oldu. Bakım 4.0’dan ne anlamalıyız?
Geleceğin üretim ve bakım vizyonu; dijital fabrikaları inşa etmek. Bakım 4.0 da Endüstri 4.0’ın içerisindeki bakımla ilgili teknolojik gelişmeleri belirtmek için kullanılan bir tanımlama aslına bakarsanız. Burada ana amaç bakımı kolaylaştırmak. Her fabrikanın, her firmanın bir başarı ve üretim hedefi var. Aynı zamanda üretimi gerçekleştirdiği hedef kitlesinin beklenti ve taleplerini de yerine getirmek zorundalar, hem de bunu zamanında ve doğru bir şekilde yerine getirmeleri gerekiyor. Çünkü bu hedefler firmaların günümüz rekabet koşullarında hayatta kalabilmeleri için çok büyük önem taşıyor. Bu sebeple işletmelerin öngörülmeyen, beklenmeyen sürpriz arızaları, sürpriz duruşları bertaraf etmesi gerekiyor. Günümüzde böyle bir teknoloji varken sürpriz duruşlar işletmelerin kaderi olmamalı. Biraz önce bahsettiğimiz online sistemler kullanılarak gerekli tedbirler alınırsa bunların önüne geçilebilir. İşte bu önlem ve tedbirler Bakım 4.0 kapsamında bakım yönetimimizi evriltmenize olanak sağlayacaktır. Biz yöneticiler geçmişte; bir sistem olsun hem ekipmanlarımızın sağlığını, stok yönetimini, çevre yönetimini, işçi sağlığı ve iş güvenliğini, personel eğitim ve performansını tek bir ekrandan takip edelim, elimize de otomatik duruş raporları gelsin diye hayal ederdik. Bugünse bunlar hayal değil, hepsini gerçekleştirebiliyoruz. Bakım 4.0’ın temel noktası ekipmanları online sistemlerle donatmak. Yani online kestirimci bakım gibi konular aslında Bakım 4.0’ın alt başlıklarıdır diyebiliriz.
