Plastik poşetlerden elde edilecek gelirin bir çevre fonunda biriktirilmesi gerektiğini dile getiren TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclisi ve Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, bu kaynakla Atık Yönetim Sistemi ve Geri Dönüşüm alt yapısındaki eksikliklerin giderilmesinin gerekliliği dile getirildi. 

Eroğlu yeni Çevre Kanunu ve 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren plastik poşetlerin 25 kuruşa verilmesi konusundaki değerlendirmelerini 10 maddede özetledi. Değerlendirmenin ilk maddesinde plastik poşet tüketiminin azaltılması hedefinin karşısında olmanın aksine bilinçli tüketim ve geri dönüşüme verilen destek vurgulandı. 

10 maddelik açıklamanın ikinci maddesinde sadece plastik değil kağıt, cam ve her türlü malzemenin bilinçli tüketiminin zorunluluğu dile getirildi. Tüm alanlarda gereksiz tüketimin sonlandırılmasının bir zorunluluk olduğu plastiğin kullanımının yasaklandığı halde aynı anda ‘istediğiniz kadar kağıt poşet kullanabilirsiniz’ ifadesinin de tutarsızlık oluşturduğu belirtildi. 

Üçüncü maddede 1 Ocak itibari ile yürürlüğe giren Çevre aşırı ve bilinçsiz tüketiminin önüne geçilmesi için önemli bir yasa olan Kanunu’nda ucu açık bırakılan notların netleştirilmesinin gerekliliği vurgulandı. 

Değerlendirenin 4. maddesinde Avrupa birliğine uyum süreci kapsamında gündeme gelen bu uygulamanın Avrupa Birliği’nde 15-20 mikron arası plastik poşetlerin ücret alınmasını zorunlu hale getirirken 50 mikron üzerindeki poşetlerin kapsam dışında tutulduğu hatırlatıldı. Bu ayrımın Türkiye’deki mevzuatta bulunmadığının belirtildiği değerlendirmede mağazalardaki 50 mikron üzeri kalın poşetlerde de ücret alınacağı çıkarımı yapıldı. Değerlendirmenin diğer maddeleri ise şöyle ifade edildi. 

5-    Biyobozunur biyoplastiklerle ilgili herhangi bir düzenleme yapılmaması büyük bir eksiklik. Bu malzemelerle üretilen poşetlerden de ücret alınmamalı. 

6-    Plastik poşetlerden elde edilecek kaynak kimse tarafından gelir kapısı olarak görmemeli. Gelirin çevre fonunda biriktirilmesi, çevre konusunda bilinçlendirme ve geri dönüşüm çalışmaları için kaynak oluşturulması sayesinde yasa gerçek anlamda amacına ulaşacaktır. Bu parayla Atık Yönetim Sistemi ve geri dönüşüm altyapısındaki eksikliklerin giderilmesi sağlanmalıdır. 

7-    Yasa perakendeciler tarafından kara dönüştürülmek isteniyor. Önceden parayla alınıp bedava verilen poşet şimdi 25 kuruşa satılacak, bu sayede her poşetten 10 kuruşu gelir elde edilecek. Vatandaşın eğitilip poşetlerin geri dönüşüme kazandırılması konusunda teşviki yerine poşetten para alınması kısa vadeli bir çözüm oluşturmaktadır. Önerimiz; tüketici tarafından ödenecek poşet paralarının bir çevre fonuna aktarılması yönündedir.   

8-    Konu küçük esnafla müşterisi arasında da büyük ihtilaflara sebebiyet verecektir. Örneğin kuruyemişçiden alınacak bir torba için dahi bu ücret ayrıca ödenmek durumunda kalınacak. Bu nedenle poşetlerin minimum 200 metrekarenin üzerindeki satış noktalarında ücretli olması gerektiğini düşünüyoruz. Çünkü yasanın amacı birilerini cezalandırmak değil bilinçsiz tüketimi önlemektir.

9-    Yeni Çevre Yasası ile atıkların geri dönüşümü için firmaların ödediği katkı payı çok artacak. Plastikler için bu pay 9 kat olacak. Alüminyum kutularda 12,5 kat, metal kutularda 6 kat, süt kutusu gibi kompozit kutularda 10 kat, kâğıtta 8,6 kat artacak. Bu maliyet her şekilde tüketiciye yansıyacaktır. 

10-    Araştırmalar poşetlerin paralı olmasının tüketimi azalttığını gösteriyor. Türkiye’de de uygulamanın ilk yılında poşet tüketiminin yüzde 50 düşeceğini tahmin ediyoruz. Bu da yıllık 200 – 250 bin ton civarında olan plastik poşet üretiminin en az yüzde 50 azalması anlamına geliyor ki bu durum üretici firmalarımızı zora sokacak. Üstelik ciddi bir istihdam kaybı da gözlenecek. Bugün 20 bin kişiyi istihdam eden sektörde yaklaşık 10 bin kişi işsiz kalma riski ile karşı karşıya. Firmalara yeni bir ürün üretmesi konusunda destek olunması gerekiyor. Bu konuda önerimiz plastik poşet üreten firmalar Türkiye’nin hangi bölgesinde olurlarsa olsunlar bu geçiş sürecinde 6. Bölge teşviklerinden yararlandırılmalarıdır.