Sizi, ekibinizi ve bölüm faaliyetlerinizi tanıyabilir miyiz?

Cargill Orhangazi Mısır İşleme Tesisi Mühendislik Müdürü Sadık Manzak: Cargill Orhangazi Mısır İşleme Tesisi Mühendislik Müdürü olarak çalışıyorum. Gazi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünde 2004 yılında mezun oldum. Çalışma hayatımda ikinci işyerim olan Cargill’de 2007 yılında Otomasyon Mühendisi olarak çalışmaya başladım. 2007 yılından 2015 yılına kadar irili ufaklı bir çok projede başta Otomasyon, Elektrik ve Enstrüman Mühendisi olarak projelerin detaylı mühendislik dizaynından otomasyon yazılımına, montaj sürecinden devreye almaya kadar tüm safhalarında görev aldım. 2015 yılında Balıkesir tesisimizde 1 yıllık modernizasyon projesinden sonra Orhangazi Fabrikaya Mühendislik müdürü olarak dönüş yaptım ve 2 yıldır da bu görevi yürütmekteyim.

Orhangazi Mısır İşleme Tesisinde Mühendislik Departmanı olarak toplam 8 kişilik bir ekibiz. Makine, Kimya, Elektrik-Enstrüman ve Otomasyon mühendisleri ile yetenek ve tecrübeleri açısından son derece yetenekli teknisyenlerden oluşan çoğunlukla genç - ve dinamik bir takımız. Cargill Gıda Ortadoğu Türkiye ve Afrika Organizasyonu altında bulunduğumuz için Proje portföyümüzün durumu ve ihtiyaçlara göre Türkiye’deki diğer iki fabrikamıza ve Suudi Arabistan’daki ortağı olduğumuz fabrikaya da gerektiğinde destek vermekteyiz.

Faaliyetlerimize gelince; fabrikada yapılacak bütün capex yatırımlarının projelendirilmesi, kurulumu, devreye alması dahil, üretim ve bakım ekibine çalışır halde teslim edilmesi bizim sorumluluğumuzdadır. Tank, borulama, ekipman seçimi, elektrik, enstrüman, otomasyon, inşaat, çelik işleri bütün disiplinler ilgili projenin proje yöneticisinin sorumluluğu altındadır. Ayrıca 8 kişilik ekibimizden her bir kişi bir projenin proje yöneticisi olabildiği gibi aynı anda başka bir projeye kendi disiplini ile ilgili katkı sunmaktadır.

Üretim tesisinizdeki yapılanmadan ve burada gerçekleşen üretim sürecinden bahsedebilir misiniz?

Cargill Orhangazi Mısır İşleme Tesisi Fabrika Müdürü Kenan Deveci: Fabrikamızda yaklaşık olarak 150 kişi görev yapıyor. Bu rakam projelerimize göre değişkenlik gösteriyor. Hammadde olarak yerli mısır tercih ediyoruz. Cargill’in Orhangazi’deki üretim tesisinde nişasta ve tatlandırıcılar üretiyoruz. Mısırın bileşenlerini 4 ana grupta toplayabiliriz. Bunlar mısır özü, mısır glüteni, mısır kepeği ve nişasta gruplarımızdır.  Kırma olarak isimlendirdiğimiz bölümde fiziksel işlemler ile mısırın bu bileşenleri birbirinden ayrılmaktadır. Kırma bölümünde mısırın diğer bileşenlerinden ayrıştırılan nişasta; tatlandırıcılar ve nişasta üretiminde kullanılmaktadır.

İşletmemizde aerobik ve anaerobik arıtma bölümlerinden oluşan bir atık arıtma tesisimiz bulunmaktadır. Fabrikamızın en büyük enerji girdisi doğal gazdır ve bunun bir kısmını kojenerasyon tesisimizde elektriğe, bir kısmını ise buhara dönüştürüyoruz. Yüksek üretim rejimine girdiğimiz dönemlerde kojenerasyon tesisimizde ürettiğimiz elektrik fabrikanın ihtiyacının tamamını karşılamadığından bir miktar da şebekeden elektrik alıyoruz. Üretim kapasitemizin düşük olduğu zamanlarda ise şebekeden elektrik almaya ihtiyaç duymuyoruz.

Tesislerinizdeki üretim süreçlerini A’dan Z’ye anlatabilir misiniz?

Kenan Deveci: Öncelikle kaba elek yardımı ile mısır koçanlarından ayrılır ve sonrasında silolara alınır. Mısır, silolardan prosese alınırken kırık mısır ve mısır tozundan ayrıştırılır. İşletmeye alınan mısır öncelikle masarasyonlama ismini verdiğimiz bir işleme tabi tutularak nemi artırılır ve kırma değirmenlerinde işlenmeye hazır hale getirilir. Yumuşak forma gelmiş olan mısırın kırma değirmenlerinde ilk önce özü serbest hale getirilir. Daha sonra serbest hale gelmiş olan mısır özü siklonlar vasıtası ile ayrıştırılarak kurutulur ve sevk edilmek üzere stok tanklarına gönderilir. Fabrikamızda üretilen mısır özünün tamamını Balıkesir ilinde bulunan Turyağ Fabrikamıza sevk etmekteyiz. Bir sonraki aşama olan ince öğütme işleminde kepeğe bağlı halde bulunan nişasta serbest hale getirilir ve kepek yıkama eleklerinde serbest halde bulunan nişasta ile kepek birbirinden ayrıştırılarak kepek kurutulur ve pelet formuna getirilerek büyük baş hayvan yemi üreten müşterilerimize sevk edilmek üzere stok tankına gönderilir. Kepek ve öz ayrıştırıldıktan sonra geriye kalan glüten ve nişasta karışımı santrifüj vasıtası ile birbirinden ayrılır. Sonrasında glüten-su karışımı glüten yoğunlaştırıcı ismi verilen bir seperatöre gönderilerek suyu ayrıştırılır. Yoğunlaşan glüten tambur filtrelerden geçerek kek formuna getirilir ve kurutucuda suyu buharlaştırılarak nemi müşterilerimizin talep ettiği limitlere getirilmiş olur. Glüten çoğunlukla balık yemi olarak kullanılır. Son olarak nişasta ve su karışımı hidrosiklon ünitesinde ters yıkama yapılarak içerisinde bulunan glüten tamamı ile nişastadan ayrıştırılmış olur. Kırma ünitesinden çıkan nişasta ve su karışımı mısır şurubu ve nişasta üretiminde kullanılmak üzere bu departmanlara gönderilir.

Ham maddeler nereden temin ediliyor?

Kenan Deveci: Ham maddemiz olan mısır Türkiye’den temin ediliyor. Ağırlıklı olarak Çukurova, Konya ve Ege bölgesinden mısır tedariki yapılıyor.

Yeni üretim hattı ya da tesis yatırımı kararı nasıl veriliyor?

Kenan Deveci: Öncelikli olarak hangi alanda yatırım yapmak istersek isteyelim, belirlediğimiz yatırımlar şirket hedefleri ve büyüme stratejisi ile paralel olması gerekiyor. Yeni bir yatırım kararı verilmeden önce ilk olarak arz- talebi analiz etmek için market araştırması yapıyoruz. Bu market araştırması mevcut ihtiyacı anlamanın yanı sıra önümüzdeki 5-10 yılda ihtiyacın ne şekilde değişeceği, Türkiye’nin büyüme stratejisinden ne şekilde etkileneceği, rakiplerin yatırım planlarının arz-talep dengesine etkisinin ne şekilde olacağı, ürün satış fiyatı gibi konuları anlamaya da yönelik yapılıyor. +- 50% hassasiyet ile bir yatırım bütçesi belirlendikten sonra basit geri dönüş süresi Cargill’in kabul ettiği sınırlar içerisindeyse projeyi Üst Yönetime sunuyoruz, projeye daha detaylı çalışma kararı çıkarsa projeyi portföyümüze alıyoruz ve Cargill Proje Yönetim Sisteminin tüm fazlarını uygulayarak projeyi hayata geçiriyoruz.

Üretimde enerji verimliliği, kaynakların doğru kullanılması ve üretimde optimizasyon için gerçekleştirdiği teknoloji yatırımlarınız nelerdir?

Sadık Manzak: Kaynakların doğru kullanılması ve enerji verimliliği kurum kültürümüzün bir parçası olarak her zaman en öncelikli hedeflerimizden olmuştur. Geliştirebilmek ve kontrol edebilmek için ölçmek gerektiği prensibi ile 2004 yılında oluşturduğumuz elektrik, buhar, doğalgaz, su tüketimi ve atık raporlama sistemini etkin olarak kullanmaya ve geliştirmeye devam ediyoruz. Raporlama sistemi sayesinde istenilen tarih aralığında enerji tüketimlerini bir biri ile kıyaslayabiliyor, uyguladığımız verimlilik projelerinin performansını takip edebiliyor, gelecekte yapmayı planladığımız verimlilik arttırıcı projelerin fizibilitesini kolaylıkla çıkartabiliyoruz.

Global olarak Cargill’in doğal kaynakların kullanımının azaltılması ve karbon salınımının düşürülmesine yönelik aldığı kararlar ve destekler teknik yöneticiler olarak karar vermede işimizi kolaylaştırıyor. Şöyle ki; yapacağımız herhangi bir kaynak kullanımı azaltma projesinin yatırım geri dönüşü 7 yıl veya altında ise projelerimize onay alabiliyoruz. Yatırım maliyetlerinin arttığı bir dönemde bu desteğin çok önemli olduğunu vurgulamak isterim. Son 1-1.5 yıl içinde devreye aldığımız buhar kazanları ön hava ısıtma sistemi, kojenerasyon kazanları ilave kızgın su çevrimi, buhar kazanları kontrol sistemi değişimi projelerinden bahsedebiliriz.

Tesisin aylık enerji tüketim miktarları hakkında bilgi verebilir misiniz? Enerji ihtiyacı nasıl karşılanıyor? Bu noktada ne tür bir enerji yönetim sistemi uygulanıyor?

Kenan Deveci: Ortalama olarak ayda 2,5 milyon m3 doğalgaz tüketimimiz bulunuyor. Bu tüketimin yaklaşık  üçte biri elektrik üretimi için geri kalanı ise sistemin ısı ve buhar ihtiyacının karşılanması için kullanılmaktadır. Bunun yanında ihtiyaç olması durumunda şebekeden de elektrik kullanabilmekteyiz. Öncelikle ISO 50001 standardına sahip bir tesisiz, bunun yanında Cargill yılların getirdiği bilgi birikimiyle çok büyük bir know-how sağlıyor. Tesisimizde hali hazırda tam zamanlı enerji koordinatörü bulunuyor ve devamlı olarak  enerji verimliliğini arttırıcı projeler geliştirilmesi, daha önce hayata geçirilen projelerin etkinliğinin takibi, ISO 50001 standardının gerekliliklerine tam uyumun devamlılığının sağlanması  gibi bir çok alanda  liderlik ediyor. Geçtiğimiz 3 yılda ortalama 1 milyon dolar civarında enerji verimliliği yatırımı yaptık. Aynı zamanda bu sene iki tane projemiz Verimliliği Artırıcı Projeler (VAP) desteği almış ve hayata geçmiş bulunuyor. Önümüzdeki senenin projeleri bir yandan çalışılmakta olup, devamlı olarak sürdürülebilir ve verimli üretim odağımıza ulaşmaya çalışıyoruz.

Öte yandan hem Orhangazi fabrikamız hem de Balıkesir’deki Turyağ fabrikamızda gerçekleştirdiğimiz projeler ile 26 Nisan 2018’de V. İstanbul Karbon Zirvesi’nde Düşük Karbon Kahramanı Ödülü’ne layık görüldük.

Üretimde ihtiyaç duyulan teknolojileri ve çözüm ortaklarınızı nasıl belirliyorsunuz? Üretim tesisleri için hizmet ve teknoloji alınan otomasyon firmalarından neler bekleniyor satış sonrasında?

Sadık Manzak: 7/24 üretim yapan bir tesis olarak otomasyon dizaynı ve programlama işlerimizin %98’i kendi ekibimiz tarafından yapılıyor. Çünkü en önemli kriterimiz üretim sürekliliğini sağlamak. Aslında sorunuza verilebilecek ilk cevap burada yatıyor. Sınırlı miktarda aldığımız destek için dahi beklentimiz satış sonrasında firmaların ilgili teknik personeline erişimin sürekliliği. Diğer önemli bir husus yazılım ve donanım olarak kendilerini geliştirmeleri ve gelecek yıllarda da destek verebilme potansiyeline sahip olmaları.

Gıda sektöründe proses ölçüm ekipmanlarının önemi nedir? Bu enstrümanlar için hangi markaları tercih ediyorsunuz, tercih aşamasındaki kriterleriniz nelerdir?

Sadık Manzak: En önemlisi tabi ki ürün kalitesi ve hijyen üzerindeki etkisi. Cargill olarak Gıda Güvenliği politikamızı tartışmaya açık olmayacak ve sıkı bir şekilde uyguluyoruz. Bunun da yollarından bir tanesi ölçü ve kontrol ekipmanları kullanarak insan inisiyatifinden bağımsız hale getirmek. Hep bu yaklaşım ile üretim hatlarındaki kalite ve gıda güvenliği parametrelerini sürekli otomatikleştiriyoruz. Gerek enstrüman, vana ve pompa gibi saha ekipmanları gerekse otomasyon yazılım ve donanım markaları için tercih kriterlerimiz başta kalite olmak üzere, Cargill’in bütün dünyada edinmiş olduğu tecrübe, ekipman ömrünü de hesaba katan toplam satın alma maliyeti, bakım ihtiyacı, tedarik kolaylığı, devreye alma kolaylığı ve teknik destek.