Bir zamanlar kömürle anılan Orta Avrupa, son beş yılda Avrupa Birliği ortalamasının iki katı hızla büyüyen güneş enerjisi yatırımlarıyla Avrupa’nın temiz enerji sahnesinde başrolü üstleniyor. Bölge, yalnızca güneş santralleriyle değil, hızla gelişen pil üretim kapasitesiyle de kıtanın enerji dönüşümünde kritik bir merkez haline geliyor.
Çekya, Macaristan, Polonya ve Slovakya’dan oluşan Orta Avrupa, yıllar boyunca kömürle özdeşleşmiş bir enerji kimliğine sahipti. Ancak EMBER tarafından hazırlanan “Güneşe Yönelmek: Orta Avrupa’da Güneş Yükselişi” raporu, 2019’dan bu yana bölgede güneş enerjisi üretiminin Avrupa Birliği’nin ortalamasının iki katı hızla arttığını ortaya koyuyor.
2019’da yalnızca 5 TWh olan güneş üretimi, 2024’te 29 TWh’ye ulaştı. Bu, Avrupa Birliği genelindeki 2,5 katlık büyümeye kıyasla yaklaşık altı katlık artış anlamına geliyor. Kömürün elektrik üretimindeki payı hızla gerilerken, güneşin yükselişi bölgenin enerji kimliğini kökten değiştirdi.
MACARİSTAN VE POLONYA’DA REKORLAR
2025 yazı, güneş enerjisi açısından tarihi bir dönüm noktası oldu. Macaristan’da elektrik üretiminin %42’si güneşten karşılanırken, Polonya’da ise bu oran %22 oldu. Macaristan, 2019’da %4 olan güneş payını 2024’te %25’e yükselterek dünya çapında öncü ülkeler arasına girdi. Polonya ise 2025 itibarıyla ilk kez kömürden daha fazla elektriği yenilenebilir kaynaklardan üretti.
Çekya, 2023’te 1 GW’ın üzerinde yeni güneş kapasitesi ekleyerek uzun süren durgunluğu geride bıraktı. Slovakya ise geçmişteki politika engelleri nedeniyle geriden gelse de, son yıllarda yeniden ivme kazanmaya başladı.
AVRUPA’NIN YENİ PİL MERKEZİ
Rapora göre Orta Avrupa yalnızca güneş enerjisinde değil, pil üretiminde de dikkat çekiyor. Macaristan ve Polonya, dünyanın en büyük pil ihracatçıları arasında yer alırken, Polonya aynı zamanda Avrupa Birliği’nin en büyük şebeke ölçekli pil projelerinden birine ev sahipliği yapıyor. Ancak, pil dağıtımında güneşle aynı ivme yakalanabilmiş değil. 2025 yazında Polonya’da üretilen güneşin %12’si şebeke esnekliği yetersizliği nedeniyle kısıtlandı. Bu da bölge için depolama ve talep esnekliği yatırımlarının ne denli kritik olduğunu ortaya koyuyor.
AKILLI POLİTİKALARIN GÜCÜ
Ember Politika Danışmanı Tatiana Mindeková, rapora yönelik şu ifadeleri kullanıyor:
“Orta Avrupa beklentilerin aksine, olumsuz politika ortamına rağmen Avrupa’nın güneş enerjisi başarı öykülerinden biri haline geldi. Bir pil merkezi olarak ortaya çıkan gücüne dayanarak, doğru politikalar uygulandığı takdirde bölge temiz enerji geçişinin bir sonraki aşamasına öncülük etmeye hazır.”
Özetle, Çekya’nın tarımsal fotovoltaik sistemleri yasallaştırması, Polonya’nın hane destek programları ve Macaristan’ın geçmişte uyguladığı cazip teşvik mekanizmaları, güneşin bölgedeki yükselişinin arkasındaki temel unsurlar oldu.
2030 HEDEFLERİNDE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GERİSİNDELER
Her ne kadar üretim rakamları yükselse de, Macaristan, Polonya, Çekya ve Slovakya’nın 2030 yenilenebilir enerji hedefleri hala Avrupa Birliği ortalamasının altında. Avrupa Birliği’nin 2030’da elektriğinin %66’sını yenilenebilirden karşılaması öngörülürken, Orta Avrupa ülkelerinde bu oran %26 ila %51 arasında kalıyor. Bu farkın kapanabilmesi için bölgede şebeke esnekliği, depolama ve akıllı sayaç yatırımlarının hızla yaygınlaştırılması gerekiyor.
Orta Avrupa’nın güneş enerjisindeki yükselişi, yalnızca Avrupa için değil, gelişmekte olan ekonomiler için de güçlü bir örnek teşkil ediyor. Bir zamanlar kömürle anılan bu ülkeler, bugün güneşin ve pillerin enerjisiyle yeni bir gelecek yazıyor.
