Günümüzde elektrik maliyetlerinin artmasıyla işletmeler cihazların elektrik tüketimlerine daha dikkat etmektedirler. Enerji maliyetlerini azaltmak için birçok işletmede enerji verimliliği projeleri geliştirilmektedir. Basınçlı hava sistemleri de işletmelerin enerji maliyetlerinde önemli bir paya sahiptir. Basınçlı hava sistemlerinde enerji verimliliği konusunda dikkat edilmesi gerekli birçok konu bulunmaktadır. Bu yazımızda kompresörlerde kullanılan elektrik motorunun kompresörün verimliliğini nasıl etkilediğini, premium verimlilik(IE3) ile süper premium verimlilik sağlayan (IE4) motorların avantajlarını belirteceğiz. Günümüzde elektrik motorları dünya genelinde kullanılan elektriğin yüzde 53’ünü oluşturmaktadır. Sanayide kullanılan elektrik motorları ise küresel elektrik tüketiminin yüzde 30’unu oluşturmaktadır. Bu sebeple enerji tüketimini ve CO2 emisyonunu azaltmak için üreticilerinin enerji verimliliği yüksek motorlar geliştirmesini gerektiren uluslararası standartlar ortaya çıkmıştır.
Elektrik motorları için uluslararası IEC standardı 2010'dan beri uygulanmaktadır. TSE tarafından da kabul edilen TS EN 60034-30 sınıflandırma şeması dört motor verimi seviyesini tanımlamaktadır:
• IE1 - Standart verimlilik: EFF 2’nin karşılığı
• IE2 - Yüksek verimlilik: EFF 1’in karşılığı
• IE3 – Premium verimlilik
• IE4 - Süper premium verimlilik
Avrupa'da, üreticilerin 1 Ocak 2015'ten bu yana IE3 sınıfı motorları kullanması zorunlu olmuştur. Henüz, süper premium verimli IE4 sınıfı motorların zorunlu kullanımı için henüz bir tarih bulunmamaktadır.
Kaeser kompresörleri IE3 motorlarını 2012'den beri, IE4 motorlarını da 2015'ten beri kullanmaya başladı. Kaeser’in 18,5 kW’a kadar olan vidalı kompresörlerinde IE3, 18,5 kW ile 315 kW arasında olan tüm sabit vidalı kompresölerin de IE4 verimlilik sınıfına sahip motor kullanılmaktadır. Tablodan motor sınıfına göre 0,75 kW ile 375 kW arasında bulunan motorların verimlilik farklarını görebiliriz.
Isıdan ve sürtünmeden kaynaklanan iç verimlilik kaybı, küçük motorlarda yüzde 20, 160 kW'a kadar olan motorlarda yüzde 4-5’i bulabilir. IE3 ve IE4 motorlarının sargıları için daha az ısı gerekir ve bu sebeple daha düşük sıcaklıklarda çalışarak kayıplar azalmış olur. Düşük çalışma sıcaklıkları, motorda, motor yataklarında ve terminallerde daha az termal stres anlamına gelir. Sonuç olarak motor servis ömrü önemli ölçüde uzar.
Daha az ısı kaybı, verimliliğin artmasını sağlar. Böylece, kompresörlerde daha verimli motorlar kullanarak düşük güç tüketimiyle daha fazla hava üretilebilir. Daha düşük güç tüketimi ve daha fazla hava üretimi sonucu kompresörlerin 1 m3/dk için harcağı kW olan spesifik güç değerleri azalmış olacaktır. Kaeser kullanmış olduğu çok yüksek verimli motor ile vidanın direk akuple (1=1 tahrik) bağlantısı sayesinden hava üretiminde yüzde 6'ya kadar bir artış ve spesifik güçte yüzde 5'lik bir iyileşmeyi gerçekleştirmiştir.
