Lupamat Kompresör Proje Mühendisi Dilara Yağlı, yeni dönem hedeflerini ve iş gündemini paylaştı. Ürettikleri kompresörlerin enerji tasarruflu, yüksek verimli, 24 saat izleme, kontrol ve geri bildirim gibi akıllı özellikler taşımasına odaklanan Lupamat, ayrıca kompresör projelerinde atık yağların çevreye verdiği hasarı, karbon ayak izimizi ve yağ bakım maliyetlerini en aza indirmeyi amaçlıyor.
Öncelikle 2023’yılıyla ilgili iş gündeminizi ve gizlilik arz etmeyen projelerinizi paylaşabilir misiniz?
Lupamat Kompresör olarak 2018'den beri geliştirmeye devam ettiğimiz güçlü Ar-Ge merkezimiz ve test ekibimiz ile birlikte ürün, proje ve süreç değerlendirmeleriyle çağı yakalamayı hedeflemekteyiz. Ürettiğimiz kompresörlerin enerji tasarruflu, yüksek verimli, 24 saat izleme, kontrol ve geri bildirim gibi akıllı özellikler taşımasına odaklanmaktayız. Genel olarak bakıldığında 2022 yılı içerisinde birçok yeni faydalı model başvurularımız, patent çalışmalarımız, üniversite sanayi iş birliklerimiz bulunmaktadır. Dahası, sempozyum, fuar ve kongrelere katılımda bulunup yeni teknolojileri yakalayabilmek için gerekli eğitimlerle teknik kadromuzu geliştirerek 2023 yılı içerisinde bilimsel etkinliklerin sayısını arttırmayı planlıyoruz. Şu anda da bir adet Tübitak projesini başarıyla yürütmekteyiz. Bu projemizi sektöre 2023 yılı içerinde Nisan/Mayıs aylarında sunmayı hedefliyoruz. Bunun yanı sıra, kompresör projelerinde atık yağların çevreye verdiği hasarı, karbon ayak izimizi ve yağ bakım maliyetlerini en aza indirmeyi amaçlıyoruz. Bu yıl ayrıca bilindiği üzere 1962 yılından bu yana sektörün en önemli oyuncularından biri olan Amerika merkezli Turbo Kompresör üreticisi FS-Elliott ile bir iş birliği içine girdik. Hem taraflar hem de Türk makina sanayi açısından bu birleşmenin faydalı olacağına inanıyoruz.
Yeni dönemde sektöre sunacağınız yeni ürün ya da ürünler hakkında bilgi verir misiniz? Bu noktada size nasıl talepler geliyor?
Yeni dönemde Tübitak projemiz olan 450 KW 40 Bar su soğutmalı direkt akuple yüksek basınç kompresörü sektöre sunmayı hedeflemekteyiz. Bu projeyle iş gücü istihdamına katkı yapan ve ticari başarımızla rekabet gücümüzü artıracak yeni bir ithal ikame ürün ortaya çıkarmayı amaçlamaktayız. Projenin en önemli farkı fiyat ve teknolojik olarak yabancı marka muadili kompresörlerle rekabet edebilecek güçte olmasıdır. Dahası, ülkemizde üretimi yapılmayan ve üretmekte olduğumuz kompresörlere göre debi, basınç, güç, boyut ve ağırlık olarak daha büyükken, devir sayısı ve özgül güç tüketimi açısından daha düşük bir yapıdadır. Direkt akuple tahrikli yapılarak montaj/demontaj kolaylığı sağlayabilmektedir. Bu açıdan, projemizin ülkemiz ve firmamız Lupamat için yeni bir tasarım ve prototip imalatı olacağını söyleyebiliriz.
Bunun yanı sıra, genel olarak bakıldığında, yurt içi ve yurt dışından çeşitli sektörlerden talepler almaktayız. Özellikle pet sektöründen 40 bar basınçta yüksek debili ve yağsız basınçlı hava sistemleri talepleri gelmekte ve bu taleplerde son yıllarda artışlar gözlenmektedir. Yapılan pazar araştırmalarında bu tiplerde ve kapasitelerde ülkemizde kompresör üretimi yapılmamakta ve ihtiyacı olan firmalar ithal ürünler kullanmaktadırlar. Genel olarak bakıldığında, İthal kompresörlerin fiyatları yüksek, teslim süreleri uzun, aynı zaman da servis ve yedek parçalarının temini birtakım sorunlara sebep olmaktadır. Bu nedenle, yeni yapılacak ürün de kalite olarak yurtdışı firmalarının ürettiği ürün kalitesinde ve yaptığımız pazar araştırmasında sıklıkla ithal edilen ürün grubunun üretimini gerçekleştirdik. Bu sayede fiyat olarak daha uygun olup, yurt içinde ve dışında rekabet etme olanağımız ise daha yüksek olacaktır. Bunun yanı sıra, bu ürün de İnvertör ile hız kontrollerine yer verilecektir. İnvertörlü kompresörün büyük avantajı, enerji maliyetini azaltması, güç dalgalanmalarını en aza indirmesi ve yapılan iş için gereken basıncın daha düzenli sağlamasıdır. Minimum hava talebi olduğunda kompresör daha az elektrik kullanarak ihtiyacı kadar çalışır. İnvertör olmayan makineler yükte çalışıyorsa ihtiyaca bakmadan tam kapasite çalışmaya devam eder. Genellikle bir fabrikanın elektrik ihtiyacının genel anlamda beşte birini basınçlı hava üretiminin tuttuğu varsayılırsa, invertörlü makinelerle oldukça kâr elde edilebilir.
Sahadan gelen talepler Ar-Ge departmanınızın iş gündeminin belirlenmesini nasıl etkiliyor?2023 yılında Ar-Ge departmanınız hangi konu başlıklarına odaklanacaktır?
Bu konuya şöyle örnek verebilirim; Jeotermal tesislerde günümüz çevre düzenlemeleri gereği kuyulardan buharla birlikte çıkan zararlı gazların tekrar kuyulara geri basılmasında bu tesisler için kuyulara yoğuşan su ile birlikte CO2 ve diğer gazların yüksek basınçta geri gönderilmesi gerekmektedir. Yoğuşan su, pompalar ile basınçlandırılmakta ve CO2 gazının 60 bar basınca ulaşması gerekmektedir. Lupamat kompresör 20 bar basınçlı CO2 kompresörünün ilk milli üreticisidir. Başarılı bir Tübitak projesi sonrasında CO2 kompresörlerini sektöre tanıtarak her geçen gün sahadan gelen istekler doğrultusunda ürünlerini geliştirmeye devam etmektedir. Benzer ithal ürünlerin tedariki ve bakım maliyetlerinin ülke ekonomisi için doğuracağı sıkıntılar öngörülerek yerli bir kompresör ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Tüm bu nedenler göz önüne alınarak Türkiye’de ki jeotermal elektrik üretim santrallerinde çıkan CO2 gazının çevreye zarar vermeden kuyulara tekrar geri basılması için yüksek basınçlı, kayar yataklı, su soğutmalı, pistonlu kompresör tasarımı ve çevre tesis otomasyon projesinin PLC ve HMI yazılımlarının tasarımı yapılmış, otomasyon sistemi ile jeotermal tesisi kontrol etmiştir. Bu ve bunun gibi sahadan gelen birçok talep Ar-Ge Merkezimizin gündemini etkilemekte ve ürün/proje /süreç geliştirme fırsatları yaratmaktadır. Lupamat Kompresör Ar-Ge merkezi, artan elektrik maliyetleriyle birlikte birçok küresel firma gibi enerji verimliliği üzerine çalışmalar yapmaktadır. Uzaktan izleme, eşit yaşlandırma, ısı geri kazanım sistemleri de Ar-Ge merkezimizin gündeminde olmaya devam edecektir. Lupamat’a özel, yazılım ekibimiz tarafından tasarlanmış olan LCD ekranlı mikroișlemcili kumanda sistemi kullanılmaktadır. Mikroișlemci LCD ekran üzerinden kompresörün çalışma durumu, basınç ve sıcaklık değerleri, bakım zamanları, motoru durduran ve durdurmayan arızaları, rulman, yağ, yağ filtresi, hava filtresi ve separatör filtre elemanının değişim zamanları gibi daha birçok işlemleri takip edilebilmektedir.
Ürünlerinizde enerji verimliliğine dikkat ediyor musunuz? Fabrikalar bu sayede nasıl bir verimlilik elde eder?
Günümüzde küreselleşen ekonomi ile artan rekabet şartları işletmeleri enerji maliyetlerini gözden geçirmeye zorlamaktadır. Genellikle bir fabrikanın enerji tüketiminin 1/5’i kompresörler tarafından harcanmaktadır. Yükselen elektrik maliyetleriyle birlikte işletmeler, boşa enerji harcanmaması konusunda gerekli bilince ulaşmış bulunmaktadırlar. Sıkıştırılmış havanın elde edilmesi oldukça maliyetli bir iştir. 100 kW değerinde verilen enerjinin %5’i mekanik kayıplara, %80 ‘i ısı enerjisine dönüşerek kaybolmaktadır. Klasik yağ enjeksiyonlu Y/Δ (yıldız üçgen) kompresörlerde yükte durumunda kompresör tam güç tüketmekte, kompresör boşta durumunda ise %30-35’lik enerji harcamaktadır. Lupamat DHK serisi tüm kompresörlerimizde invertör ile hava tüketimine göre motor hızı ayarlanmaktadır. Böylece boşta çalışılan zamanda harcanan enerjinin tamamı geri kazanılmış olur. Aynı zamanda, radyal fanlı kompresörlerimizle de soğutucu fan hız kontrolünü invertörle kontrol ederek ekstra enerji tasarrufu sağlamaktayız. Firma olarak ürünlerimizde enerji verimliliğine önem vererek kompresörlerimizde enerji verimliliği yüksek IE4 motor kullanmaktayız.
Kompresör kullanımında enerji verimliliği sağlamanın önemi nedir? Özellikle artan enerji maliyetleri karşısında endüstriyel tesislerin bu konuya yaklaşımı nedir?
Kompresör kullanımında enerji verimliliği sağlayabilmek için 5 altın kuralımız bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; Atık ısı geri kazanımıdır. Basınçlı hava elde etmek için kompresörlerde harcanan elektrik enerjisinin %80i ısı enerjisine dönüşmektedir. Enerji geri kazanım sistemi ile %80’e kadar elektrik enerjisi tasarrufu (harcanan elektriğin maliyetini ısıtma ile geri kazanma) mümkündür. Kompresörlerin soğutma yağı bir eşanjörden girer, eşanjörün bir tarafından su diğer tarafından ısınan yağ geçirilir, yağın ısısı ile su ısıtılmış olur. Böylelikle kompresörün atık ısısı ile sıcak su elde edilmiş olur ve atık ısı değerlendirilir. Eğer sıcak su proseste kullanılmaktaysa, kendini çok kısa sürede amorti edecektir. Fakat ısınmada kullanılacak ise (doğal gaz süreçlerinde) bir iki sene içerisinde ancak kendini amorti edebilir. İkincisi ise; Kaçakların Önlenmesidir. Genel bir kabul olarak, bir basınçlı hava sisteminde, basınç kaybı sistemin en uzak noktasında maksimum %10 oranında olmalıdır. Sistemde eğer sızıntı varsa (Eğer en uzak noktadaki basınç kaybı %10 oranından fazla ise olma ihtimali vardır) ölçülmesi, tespit edilmesi ve giderilmesi gereklidir. Fabrika ortamında kokusu ve rengi olmayan bir gazın kaçak tespitinin yapılması oldukça zor bir durumdur. Bu sebepten ötürü ultrasonik ölçüm cihazları kullanılmalıdır. Bu cihazlar yardımıyla sızıntılar tespit edilmektedir. Üçüncüsü ise Emiş Havasıdır. Emiş Havası kompresörlerin verimliliği sıkıştırılan havanın sıcaklığı ile ters orantılıdır. Bu sebeple kompresör odalarının Türkiye’nin jeopolitik konumu da göz önüne alınarak Kuzey Cephesinde olması önerilmektedir. Dördüncüsü ise; İhtiyaç Duyulan Havanın Tespitidir. Düşük basınç gerektiren bir uygulama için yüksek basıncın kullanılması havanın verimsiz kullanımına bir örnektir. Genellikle fabrikalar el aletlerine gelecek olan havayı regülatör ile dengeleyerek el aletlerinin zarar görmemesi için yüksek basıncı regüle eder, direkt iletmez. Fakat, alçak basınç gelmesi durumunda el aletleri gerekli torkta/verimli bir biçimde çalışamaz ve ömürleri kısalır. Dolayısıyla ihtiyaç duyulan havanın tespiti oldukça önemli bir konudur. Beşincisi ve sonuncusu Yüksek Verimli Motor Kullanımıdır. Kompresörün enerji tüketiminin yüksek çoğunluğunu elektrik motoru kapsamaktadır. Mevcut kompresör sistemlerinin elektrik motorlarının verim değerleri hesaplanarak incelenmelidir. Lupamat kompresörlerinde yüksek verimli IE4 motoru kullanılmaktadır.
Kompresör seçimlerinde nelere dikkat etmek gerekiyor? Yanlış seçimler nedeniyle tesisler nasıl kayıplarla karşı karşıya kalıyor?
Bu konuda işletmelerin kapasitesini belirlemesi en önemli hususlardan biridir. Basınçlı hava ile çalışan el aletlerinin bazıları küçük tüketimle uzun süreler çalışırken bazıları da yüksek basınçla düzensiz aralıklarda çalışmaktadır. Bu nedenle, basınçlı hava ihtiyacını hesaplamak için her bir aletin maksimum tüketimini almak pek doğru olmayacaktır. Ortalama tüketimlerinin bileşkesini almak bu konuda daha doğru bir yoldur. Gerçek maksimum hava tüketiminin, sürekli tam yükte çalışan aletlerin hava tüketimine bölünmesi ile bulunacak değer, yük faktörümüzdür. Basınçlı hava tüketen her bir cihaz için aşağıdaki formüle göre toplam ihtiyaç; Alet Sayısı x Tam Yükte Birim Tüketim x Kullanım Faktörü x Yük Faktörü ‘ne eşit olacaktır. Bu hesaba bir de aletlerin aşınması ile oluşacak yaklaşık %5 tüketim artışı ve daha önce bahsettiğim %10’luk kaçaklar da göz önüne alınmalıdır. İhtiyaç tespitinin belirlenmesinde basıncın da debinin de önemi yüksektir. İstenilen basınçta, yukarıdaki hesaplamaya uygun debide kompresörler seçilmelidir. Ortam şartlarının doğru tespit edilmesi, gelecekte olası basınçlı hava kullanımındaki artışın doğru ve gerçekçi olarak belirlenmesi de önemli bir faktördür. Kompresör odası toz ve nem gibi dış etkenlerden korunaklı, temiz hava sirkülasyonunun olduğu, olabildiğince sabit sıcaklık değerlerinin korunduğu bir alana inşa edilmelidir. Odanın havalandırması iyi olmalı, gerekiyorsa ek havalandırma araçlarıyla havalandırmanın yeterli düzeyde olması sağlanmalıdır. Test cihazları kullanılarak kritik termal, vibrasyon, gürültü, debi ve güç değerleri analog olarak ölçülerek kayıt altına alınır. Her bir kompresör en az 2 saat en zor şartlar altında teste tabii tutularak ürünlerin müşterilerimize sorunsuz olarak gönderilmesi sağlanır. Bir diğer önemli konu da satış sonrası bakım hizmetleri ve yedek parça tedariğidir. Kompresör gibi uzun vadeli bir yatırım için mutlaka dikkate alınması gereken bir faktördür. Yedek parça ve bakım hizmetlerinin kısa zamanda sizlere ulaşması oldukça önemlidir. İhtiyacınızdan düşük kapasiteli kompresörler seçilirse, üretimde kullanılan aletlerin verimliliği düşecektir. İhtiyacınızdan fazla kapasiteli kompresör seçildiğinde ise, gereksiz enerji tüketimi ortaya çıkacaktır.
İzmir’de yer alan fabrikamızın üretim kapasitesinden ve üretim süreçlerinizden bahsedebilir misiniz? Kapasitesini arttırmaya yönelik yeni bir yatırım planını var mı?
1968 yılında ilk pistonlu kompresör imalatımıza başlayarak sektörde 50 yılı aşkın süredir Lupamat markası olarak faaliyet göstermekteyiz. 2000 yılında Dirinler Ailesi’ne katılarak, grup bünyesinde yer alan diğer şirketlerle yapılan iş birlikleri sayesinde üretim kalitesinde önemli ölçüde yol kat ettik. Ürünlerimiz, vidalı kompresörler, turbo kompresörler, pistonlu kompresörler, yağsız kompresörler ve raylı sistem kompresörlerinden oluşmaktadır. Ürün gamımız her geçen gün yapılan başarılı Ar-Ge projeleri ile desteklenmekte ve büyümektedir. Amerika merkezli Turbo Kompresör üreticisi FS-Elliott ile ortaklık anlaşması imzalayarak Turbo kompresörü de geniş ürün yelpazemize kazandırdık. Aynı zamanda yurt dışı pazar payımızı büyümek için bayilik ağını güçlendirme ve büyütme çalışmalarına devam etmekteyiz. Bu doğrultuda ihracatımızı arttırırken aynı zamanda kapasitemizi de arttıracağız. Yukarıda değindiğim projelerimizle de yüksek kapasitelerde ithal ikame ürünlerle, dışa bağımlılığımızı sektörde azaltmayı, dolayısıyla yurt içi pazar payımızı da arttırmayı hedeflemekteyiz. Artan kapasitemizle kaliteden ödün vermeden ürünlerimizi test edebilmek için test laboratuvarlarımızı büyütmek ve geliştirmek amacıyla en son teknolojiyi kullanacağımız bir yatırım projesi üzerinde de çalışmaktayız. Yani Lupamat kompresör olarak yeni pazarlar bulma, bayi ağını yurt dışında geliştirme, yeni ortaklıklarla farklı kompresör tiplerini de ürün gamına katarken, kalite ve standartlarından ödün vermemek için yeni yatırımlarda bulunmaya devam edeceğiz.
