Orhangazi’deki üretim tesisinde nişasta ve tatlandırıcılar üreten Cargill, elektriğin yoğun olarak kullanıldığı bir sektörde faaliyet gösteriyor. Kendi öztüketimini karşılamak amacıyla 8,6 MW Kojenerasyon tesisi kuran Cargill, ihtiyaçlarının yüzde 90’ını bu tesisten elde ediyor. Cargill ayrıca kendi yazılımları olan Enerji Takip Sistemi ile fabrikanın içerisindeki suyu, elektriği ve buharı takip ederek enerjinin doğru kullanılması yönünde önemli adımlar atıyor. Üretim sürecini, elektrik üretimini ve enerji verimliliği ile ilgili çalışmaları konuşmak amacıyla Bursa fabrikasında bir araya geldiğimiz Cargill Orhangazi Mısır İşleme Tesisi Fabrika Müdürü Kenan Deveci ve Cargill Orhangazi Mısır İşleme Tesisi Mühendislik Müdürü Sadık Manzak merak ettiğimiz soruları yanıtladı. 

Üretim tesisinizdeki yapılanmadan ve burada gerçekleşen üretim sürecinden bahsedebilir misiniz? 

Kenan Deveci: Fabrikamızda yaklaşık olarak 150 kişi görev yapıyor. Bu rakam projelerimize göre değişkenlik gösteriyor. Hammadde olarak yerli mısır tercih ediyoruz. Cargill’in Orhangazi’deki üretim tesisinde nişasta ve tatlandırıcılar üretiyoruz. Mısırın bileşenlerini 4 ana grupta toplayabiliriz. Mısır özü, mısır glüteni, mısır kepeği ve nişasta.  Kırma olarak isimlendirdiğimiz bölümde fiziksel işlemler ile mısırın bu bileşenleri birbirinden ayrılmaktadır. Kırma bölümünde mısırın diğer bileşenlerinden ayrıştırılan nişasta; tatlandırıcılar ve nişasta üretiminde kullanılmaktadır. 

İşletmemizde aerobik ve anaerobik arıtma bölümlerinden oluşan bir atık arıtma tesisimiz bulunmaktadır.  Fabrikamızın en büyük enerji girdisi doğal gazdır ve bunun bir kısmını kojenerasyon tesisimizde elektriğe, bir kısmını ise buhara dönüştürüyoruz. Yüksek üretim  rejimine girdiğimiz dönemlerde kojenerasyon tesisimizde ürettiğimiz elektrik fabrikanın ihtiyacının tamamını karşılamadığından bir miktar da şebekeden elektrik alıyoruz. Üretim kapasitemizin düşük olduğu zamanlarda ise şebekeden elektrik almaya ihtiyaç duymuyoruz. 

Tesislerinizdeki üretim süreçlerini A’dan Z’ye anlatabilir misiniz? 

Kenan Deveci: :  Öncelikle kaba elek yardımı ile mısır  koçanlarından ayrılır ve sonrasında silolara alınır. Mısır, silolardan prosese alınırken kırık mısır ve mısır tozundan ayrıştırılır. İşletmeye alınan mısır öncelikle masarasyonlama ismini verdiğimiz bir işleme tabi tutularak nemi artırılır ve kırma değirmenlerinde  işlenmeye hazır hale getirilir. Yumuşak forma gelmiş olan mısırın kırma değirmenlerinde ilk önce özü serbest hale getirilir. Daha sonra serbest hale gelmiş olan mısır özü siklonlar vasıtası ile ayrıştırılarak kurutulur ve sevk edilmek üzere stok tanklarına gönderilir. Fabrikamızda üretilen mısır özünün tamamını Cargill in Balıkesir ilinde bulunan Turyağ Fabrikasına sevk etmekteyiz.  Bir sonraki aşama olan ince öğütme işleminde kepeğe bağlı halde bulunan nişasta serbest hale getirilir ve kepek yıkama eleklerinde serbest halde bulunan nişasta ile kepek birbirinden ayrıştırılarak kepek kurutulur ve pelet formuna getirilerek büyük baş hayvan yemi üreten müşterilerimize  sevk edilmek üzere stok tankına gönderilir. Kepek ve öz ayrıştırıldıktan sonra geriye kalan glüten ve nişasta karışımı santrifüj vasıtası ile birbirinden ayrılır. Sonrasında glüten-su karışımı glüten yoğunlaştırıcı ismi verilen bir seperatöre gönderilerek suyu ayrıştırılır. Yoğunlaşan glüten tambur filtrelerden geçerek kek formuna getirilir ve kurutucuda suyu buharlaştırılarak nemi müşterilerimizin talep ettiği limitlere getirilmiş olur. Glüten çoğunlukla balık yemi olarak kullanılır. Son olarak nişasta ve su karışımı hidrosiklon ünitesinde ters yıkama yapılarak içerisinde bulunan glüten tamamı ile nişastadan ayrıştırılmış olur. Kırma ünitesinden çıkan nişasta ve su karışımı mısır şurubu ve nişasta üretiminde kullanılmak üzere bu departmanlara gönderilir.

Ham maddeler nereden temin ediliyor? 

Kenan Deveci: Ham maddemiz olan mısır Türkiye’den temin ediliyor. Ağırlıklı olarak Çukurova, Konya ve Ege bölgesinden mısır tedariği yapılıyor. 

Yeni üretim hattı ya da tesis yatırımı kararı nasıl veriliyor? Yeni dönemde planlanan bir yatırım kararı var mı? 

Kenan Deveci: Öncelikli olarak hangi alanda yatırım yapmak istersek isteyelim, belirlediğimiz yatırımlar şirket hedefleri ve büyüme stratejisi ile paralel olması gerekiyor. Yeni bir üretim hattı yatırım kararı verilmeden önce ilk olarak arz- talebi analiz etmek için market araştırması yapıyoruz. Bu market araştırması mevcut ihtiyacı anlamanın yanı sıra önümüzdeki 5-10 yılda ihtiyacın ne şekilde değişeceği, Türkiye’nin büyüme stratejisinden ne şekilde etkileneceği, rakiplerin yatırım planlarının arz-talep dengesine etkisinin ne şekilde olacağı, ürün satış fiyatı gibi konuları anlamaya da yönelik yapılıyor. +- 50% hassasiyet ile bir yatırım miktarı belirlendikten sonra basit geri dönüş süresi kabul edilebilir sınırlar içerisindeyse Üst Yönetimin onayı ile proje portföyümüze alıyoruz ve Cargill Proje Yönetim Sisteminin tüm fazlarını uygulayarak projeyi hayata geçiriyoruz. 

Sektörünüzü enerji tüketimi açısından değerlendirebilir misiniz?

Kenan Deveci: Sektörümüz yüksek yoğunlukta enerji tüketen bir sektör değil. Ama yıllık giderlerimiz arasında da büyük bir paya sahip. Fabrikanın enerji girdileri doğalgaz ve elektrik. Buhar kazanlarımız, atık ısı kazanlarımız, doğalgaz motorlarımız tesisimizin enerji ihtiyacını karşılayacak düzeydedir. 

Tesisin aylık enerji tüketim miktarları hakkında bilgi verebilir misiniz? Enerji ihtiyacı nasıl karşılanıyor? Bu noktada ne tür bir enerji yönetim sistemi uygulanıyor? 

Kenan Deveci: Ortalama olarak ayda 2,5 milyon m3 doğalgaz tüketimimiz bulunuyor. Bu tüketimin yaklaşık ortalama üçte biri elektrik üretimi için geri kalanı ise sistemin ısı ve buhar ihtiyacının karşılanması için kullanılmaktadır. Bunun yanında ihtiyaç olması durumunda şebekeden de elektrik kullanabilmekteyiz. Öncelikle ISO 50001 standardına sahip bir tesisiz, bunun yanında Cargill yılların getirdiği bilgi birikimiyle çok büyük bir know-how sağlıyor. Tesisimizde hali hazırda tam zamanlı enerji koordinatörü bulunuyor. Dolayısıyla devamlı olarak  enerji verimliliğini arttırıcı projeler üzerinde çalışıyor. Geçtiğimiz 3 yılda ortalama 1 milyon dolar civarında enerji verimliliği yatırımı yaptık. Aynı zamanda bu sene iki tane projemiz Verimliliği Artırıcı Projeler (VAP) desteği almış ve hayata geçmiş bulunuyor Önümüzdeki senenin projeleri bir yandan çalışılmakta olup, devamlı olarak sürdürülebilir ve verimli üretim odağımıza ulaşmaya çalışıyoruz.
Öte yandan hem Orhangazi fabrikamız hem de Balıkesir’deki Turyağ fabrikamızda gerçekleştirdiğimiz projeler ile 26 Nisan 2018’de V. İstanbul Karbon Zirvesi’nde Düşük Karbon Kahramanı Ödülü’ne layık görüldük.  

Enerji verimliliği alanında yaklaşık 1 milyon dolar civarında bir tasarruf sağlamak oldukça önemli bir rakam. 

Sadık Manzak: Verimliliği Artırıcı Projeler (VAP) kapsamında devletten destek alabiliyorsunuz. Biz geliştirdiğimiz iki proje için onay aldık ve uygulamasını gerçekleştirdik. Bu projelerden biri; doğalgazdan buhar ürettiğimiz kazanımızın ön havasının ısıtılmasıyla ilgiliydi. Diğer proje ise kojenerasyon tesisimizdeki atık ısı kazanlarına ekonomizer yerleştirdik ve başka bir tesisimizde kullanılacak havanın ön ısıtma işlemini gerçekleştirdik. Bunların yanında başka projeler geliştirmeye devam ettik. Örneğin buhar kazanlarımızın mevcut kontrol sistemini değiştirdik ve orada oksijen yakma sistemini değiştirerek daha verimli kazanlar elde edebildik 

Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmaya yönelik bir araştırmanız oldu mu? 

Kenan Deveci: Güneş ya da rüzgârdan daha ziyade atık enerjiye yönelik bir araştırma gerçekleştiriyoruz. Hedefimiz atık arıtma ünitesinden çıkan biyogazı elektrik ya da buhar enerjisine dönüştürerek üretim hattına vermek. Birçok fabrika yeni bir yatırıma imza atarken genellikle amortisman süresi 5 yılın altında kalan projeleri hayata geçirmek istiyor. Cargill ise yakın zamanda sürdürebilirlikle aldığı karar doğrultusunda 7 yıla kadar dönüşü olan ve sürdürebilirlikle ilişkisi olan birçok projeyi onaylıyor. 

Fabrikanızda bulunan enerji santrali hakkında bilgi verebilir misiniz? Toplam kurulu gücü nedir ve yılda ortalama ne kadar elektrik üretiyor? 

Kenan Deveci: Fabrikamızda 2 adet 4,3MWH’lik doğalgaz motorumuz bulunuyor. Gaz motorlarından elektrik üretiminden sonra çıkan atık ısı enerjisini maksimum düzeyde kullanarak kojenerasyon toplam verimliliğini en üst düzeyde tutmaktayız.   Yılda ortalama 50000 MWH’nin üzerinde elektrik gücü üretebilir durumdayız. Yüzde 96 gibi çok yüksek bir emre amadelik oranı ile elektrik üretimimizi gerçekleştiriyoruz. 

Ürettiğiniz elektrik fabrika ihtiyacının yüzde kaçını karşılıyor? Fazlasını devlete satıyor musunuz? 

Kenan Deveci: Fabrikamızın tüketiminin ortalamada yüzde 95’inden fazlasını kendi ürettiğimiz elektrikle karşılıyoruz. Fabrika tam kapasite ile çalıştığı durumlarda şebekeden elektrik kullanabiliyoruz. Bunun haricinde bir satışımız bulunmuyor. 

Periyodik bakımları hangi sıklıkta yapılıyor? Bu konuda hizmet aldığınız firma hakkında bilgi verebilir misiniz? 

Kenan Deveci: Kojenerasyon motorlarının periyodik bakımları anlaşmalı olduğumuz yetkili firma tarafından 4 bin saatte bir gerçekleştiriliyor. Herhangi plansız bir arıza durumunda ise arızalara hızla müdahale edilmesi sağlanarak motorun hedeflenen performans oranlarında emre amade şekilde tutulması sağlanıyor. Motorlar için gerekli yağ sarfiyatları periyodik yağ analizleri ile takip edilmekte böylelikle gereksiz tüketimler engellenerek yağın gerekenden önce değiştirilmeden çevreye duyarlı bir bakım gerçekleştiriliyor. 

Enerji verimliliği sağlamak üzere tesislerinizde hangi sistemler kullanılıyor? Bu konuyla ilgili olarak örnek gösterebileceğiniz bir proje var mı? 

Sadık Manzak: Cargill’in globalde örnek olduğu özel bir enerji takip sistemi bulunuyor. Bahsettiğimiz Enerji Takip Sistemi; Cargill’in kendi mühendisleri tarafından geliştirildi ve elektrik, doğalgaz, su, atık gibi tüm giderlerin takip edilebilmesine olanak sağlandı. Biz bu sistem sayesinde, tüm enerji giderlerini gün, saat ve dakika olarak inceleyebiliyoruz ve tüm toplantılarda gündeme getirerek sıkıntı yaşadığımız alanları belirleyebiliyoruz.