Endüstri Radyo’da Altuğ Karataş’ın konuğu olan Aygaz Enerji Yöneticisi ve Ürün Uzmanı Tamer Kılıçaslan, Gebze’deki üretim tesisinde hayata geçirdikleri enerji verimliliği projelerini anlattı. Aygaz’ın Gebze fabrikasında yıllık ortalama 9 milyon kWh elektrik tüketimi gerçekleştirdiklerini belirten Kılıçaslan, Gebze işletmesinin tamamı üretim miktarına bağlı olarak yıllık ortalama 9 milyon kWh elektrik tüketimi gerçekleştiriyor. Rakamları incelediğimiz zaman yoğun elektrik tüketimi gerçekleştiren bir işletme olduğumuzu söyleyebiliriz. Biz tesis içerisinde enerji verimliliği sağlamak adına çeşitli projeler geliştiriyoruz ve iyileştirmeler yapıyoruz. Son dönemde hayata geçirdiğimiz ısıl işlem fırını projesiyle yüzde 25 oranında tasarruf sağladık. Ayrıca Gebze işletmesinde 75 kilovat kurulu güce sahip güneş enerji santralimiz bulunuyor. Bu proje ile yıllık bazda ortalama 90 bin kilovat elektrik üretimi gerçekleştiriyoruz. Ürettiğimiz elektriği ağırlıklı olarak ofis aydınlatmaları için kullanıyoruz.” dedi. 

Aygaz firmasının yapılanmasından ve geldiği noktadan kısaca bahsedebilir misiniz? 

Aygaz Anonim şirketi, Koç Grubu’nun LPG sektöründe faaliyet gösteren ilk ve en büyük şirketi olarak grup içerisinde yer alıyor. 1961 yılından beri likit petrol gazı temini, stoklaması, dolumu, dağıtımı, satış sonrası servis hizmetleri sunarken, gaz aletleri ile aksesuarları konusunda üretim gerçekleştiriyor. Bugün Aygaz LPG sektöründe faaliyet gösteren halka açık ilk ve tek şirkettir. Aygaz, Gebze’de yer alan üretim tesisi, 10 adet dolum tesisi, 5 adet tüp dağıtım merkezi ile Türkiye’deki faaliyetlerini sürdürüyor. Ayrıca İngiltere’de ticaret ofisi, 3 adet LPG nakliye gemisi, karayolu filosu ve yurtdışı yatırımları ile sektörde büyümeye devam ediyor. Ben Aygaz’ın Gebze Üretim Tesisinde görev yapıyorum. Üretim tesisimizde ev tüpü, kamp tüpü, sanayi tüpü, LPG tankları ve bunların valf ve regülatörlerinin üretimi gerçekleştiriliyor. Üretimimizin neredeyse yüzde 80’ini 50’yi aşkın ülkeye ihraç ediyoruz. 

Üretim prosesinde hangi enerji türlerini kullanıyorsunuz? Hem prosesinizden hem de tükettiğiniz enerji türlerinden bahsedebilir misiniz?  

Elektrik ve doğalgaz tükettiğimiz ana enerji kaynakları arasında yer alıyor. Tükettiğimiz enerjinin 3/1’ini elektrik, 3/2’sini ise doğalgaz oluşturuyor. Şirket araçları, jeneratör gibi konularda ise motorin, benzin ve LPG gibi kaynaklardan faydalanıyoruz.  Üretim birimimizde birçok dinleyicinin çalıştığı ve hakim olduğu proseslerimiz bulunuyor. Örneğin, talaşlı imalat atölyemizde pirinç işliyoruz ve pirinç işlemesine özgü tezgahlar kullanıyoruz. Sac şekillendirme içinse büyük sıvama prosesleri kullanıyoruz. Proseslerimizde hem kamp hem de sanayi tüplerinin bombelerini şekillendiriyoruz. Daha sonra bu ürünleri en büyük prosesimiz olan kaynaklı imalat aşamasına gönderiyoruz. Kaynaklı imalat aşamasında hem gaz altı hem toz altı kaynak makinaları kullanıyoruz. Düşük oranda da elle kaynak yapılan noktalar bulunuyor. Isıl işlem prosesi ise enerjinin yoğun olarak kullanıldığı önemli bir alan.  Kaynak sonrası ortaya çıkan yarı mamulün kaynak iç gerilmelerinin giderilmesi için ısıl işlemler prosesine tabii tutuyoruz. Bu aşamadan sonra ise sıra yüzey temizliği, astar boya ve son kat boya işlemlerine geliyor.  Tüm ürünlerimiz montaj aşamasından geçiyor. Bu aşamada ürünler test ediliyor, ürünlere valf takılıyor, montajı gerçekleştiriliyor. Aynı şekilde regülatör yapıldığında montaj prosesleri arka arkaya geliyor. Ham madde olarak tüp için sac malzeme, regülatör için zamak ve valf için pirinç kullanıyoruz. 

Hava, buhar ve sıcak su kullandığınız bölümlerden de bahsedebilir misiniz? 

Yardımcı tesislerimiz içerisinde kompresör dairesi, soğutma kulesi ve kazan dairesi bulunuyor. 

  • Kompresör dairesi: Kompresörlerimizin bulundu bu bölüm tüm tesise hizmet veriyor. 
  • Soğutma kulesi: Pres kullananların çok iyi bildiği üzere hidrolik yağın soğutulması gerekiyor. Bu aşamada biz soğutma kulelerimizi kullanıyoruz. Yaklaşık 17 noktaya bağlantı yaparak ünitelerin soğutulmasını sağlıyoruz. 
  • Trafo ve jeneratör dairesi: Ekstra yardımcı tesislerimiz içerisinde trafo dairesi ve jeneratör dairesi bulunuyor. 
  • Kazan dairesi: Kazan dairemizde işletmenin kalorifer ve sıcak su ihtiyacını gidermek amacıyla 2 adet kazanımızın bulunduğu kalorifer dairesi yer alıyor.  
  • Chiller: Bünyemizde iki adet chiller bulunuyor. Chillerimizi kaynak hatlarında torçları soğutmak amacıyla iki adet chiller kullanıyoruz. İkinci chillerimizi ise plastik ve metal enjeksiyonlarda soğutma kulesi olarak kullanıyoruz. 
Üretim tesisinde enerji yöneticisi bulunuyor mu? Yıllık ortalama enerji tüketimlerinizle ilgili bilgi verebilir misiniz? 

Aygaz’ın üretim tesisinde Enerji Yöneticiliği görevini yaklaşık 5 yıldır ben yürütüyorum.  Ekip arkadaşlarımla birlikte tesisin enerji tüketimleri konusunda çalışmalar yapıyoruz ve her yıl Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na enerji tüketimlerimizi bildiriyoruz. Üretim adetlerindeki değişikler baz alındığında yılda ortalama 1400 ile 2400 TEB arasında enerji tüketimi gerçekleştiriyoruz. 

ISO50001 Enerji Yönetim Kalite Sistemine sahip misiniz?

Aygaz olarak 2012 yılında ISO50001 Enerji Yönetim Kalite Sistemi Belgemizi aldık. Tabii belgeyi almak yetmiyor. Bu belgeyi aldıktan sonra metodolojik olarak hem işletme içi denetimlere tabii tutuluyorsunuz hem de işletme dışından gelen denetimciler enerji yönetim mekanizmanızı sorguluyorlar. Biz 2012 yılında ISO50001 Enerji Yönetim Kalite Sistemi belgesini almadan öncede tüm enerji verilerimizi takip ediyorduk. Bu kapsamda tükettiğimiz enerjiyi, farklı farklı ürünleri tek bir ürün cinsinden ifade edebiliyorduk. Enerji anahtarlarımız vasıtasıyla ürünlerimizi üretirken tükettiğimiz elektriği ve doğalgazı takip ederek hedef mekanizmamıza alıyorduk. Doğal olarak bu sistem bize aslında önceden yaptığımız çalışmaları bir metodolojiye tabii tutmamızı ve bir sistematik üzerinden takip etmemizi sağlamış oldu.

ISO50001 Enerji Yönetim Sistemi ile ilgili düşünceleriniz nelerdir? Diğer firmalara bu konuyla ilgili elde ettiğiniz avantajlardan bahsedebilir misiniz? 

Enerji Yönetim Kalite Sertifikası sadece yönetim sistemini uygulamak demek değildir. Bu sistem, bir yönetim sistemini uygularken aynı zamanda iş yapış tarzınızı belli bir sistematiğe göre hazırlamanıza olanak sağlıyor. Bu sisteme bu şekilde bakılırsa korkulacak bir yanı da kalmıyor. İş yapış süreçlerinin belli bir sistematiğe sahip olması sizi daima ileriye taşıyor ve iyileştirme döngüsüne girmenizi sağlıyor. Maliyetlerinizi düşürmek ve enerji dostu bir işletme olmak istiyorsanız bu sisteme uymak zorundasınız. 

Genel anlamda elektrik profiliniz ve tedarikiniz ile ilgili bilgi verebilir misiniz? 

Gebze işletmesinin tamamı üretim miktarına bağlı olarak yıllık ortalama 9 milyon kWh elektrik tüketimi gerçekleştiriyor. Rakamları incelediğimiz zaman yoğun elektrik tüketimi gerçekleştiren bir işletme olduğumuzu söyleyebiliriz. Elektrikli cihazları ve makineleri uygulamak ilk yatırım maliyeti açısından kolay ve ucuz olabiliyor. Ancak elektrik birim fiyatlarının yüksek olması nedeniyle süreç içerisinde ürün maliyetlerine olan etkisine dikkat etmek gerekiyor. Dolayısıyla yatırım kararı verirken elektrik, doğalgaz ya da diğer enerji kaynakları arasındaki alternatifler değerlendirilmeli ve süreç içerisindeki maliyetleri dikkate alınmalıdır.  Biz elektriği ve doğalgazı Aygaz’ın Gebze işletmesi olarak Gebze OSB’den alıyoruz. Tükettiğiniz elektriği OSB’den temin etmek bazı avantajlara sahip olmanızı sağlıyor. Örneğin, daha uygun fiyatla elektrik temin edebiliyorsunuz.  

Enerji verimliliği konusunda hayata geçirdiğiniz projelerden ve elde ettiğiniz tasarruf rakamlarından bahsedebilir misiniz? 

•    ISIL İŞLEM FIRINI: Üretim tesisimiz için 2017 yılında yeni bir ısıl işlem fırını yaptırdık. Bu fırında son teknolojiye ait reküperatif yakıcılar kullandık.  Bu sistemin avantajlarını anlamak için özelliklerini anlatmak gerekiyor. Öncelikle klasik tip ısıl işlem fırınlarında baca sıcaklıkları ortalama 240 – 250 derece olabiliyor. Isı geri kazanımıyla bacaya koyulacak bir eşanjör vasıtasıyla bu ısının bir kısmı alınabiliyor. Isı 200 derecelere kadar indirilebiliyor. Bu aslında çok bilinen ve kullanılan bir yöntem. Bahsettiğim yeni fırındaki reküperatif özellik şunu gerektiriyor. Her bir yakıcı kendi üzerinden fırın içerisindeki atık ısı yani baca gazı ısısını bacaya doğru yönlendirirken yakıcı içerisine yönlendirdiğimiz hava ve yakıtı ön ısıtmayla beraber aşağı yukarı 300 dereceler civarına getiriyor. Yani esas verim buradan kazanılıyor. Doğal olarak baca sıcaklarınızda aşağı yukarı 130-140 dereceler civarında gerçekleşebiliyor. Biz bu uygulama ile yüzde 25 oranında bir tasarruf sağladık. 

•    KLASİK TİP FIRINLAR: Bu anlattığım sistemin yanı sıra tesisimizde klasik tip fırınlarımız da bulunuyor. Klasik tip fırınları kullanırken sürekli gider sıcaklık kontrolleri yaparak ve ürün giriş çıkışlarında sıcaklık kaybı yaşamamak için ara perdeler kullanarak enerji tasarrufu sağladık. Ayrıca klasik tarz fırınlarımızda bacalara koyduğumuz eşanjörler ile birlikte sıcak su elde ediyoruz. Bu sıcak suyu da proses içerisinde yıkama ünitelerinde veyahut kullanım amaçlı sıcak su boylerlerine göndererek kullanım sağlıyoruz.  

•    KOMPRESÖRLER: Biz üretim tesisimizde 1 MW’lık güce sahip su soğutmalı kompresörler kullanıyoruz. Vida grubu yağını soğutmak için kullandığımız eşanjörlere belli bir hat üzerinden pompayla su gönderiyoruz ve vida grubunu soğutuyoruz. Sıcaklığı 110 derecelerden 95 derecelere kadar düşürdük. Buradan soğutma kanalıyla elde ettiğimiz sıcak suyu da tesisat üzerinden döndürerek yıkama banyolarına gönderdik. Bu yıkama banyoları da aşağı yukarı uzaklığa göre 50 ila 60 derece karşılığında sıcak su temini ettik. Aynı zamanda bu sıcak suyumuzu da bizim kazan dairemize boylerlere göndererek takviye amaçlı kullandık.  

•    TAVAN TİPİ RADYANT ISITMA SİSTEMLERİ: Biz işletme içlerini ısıtmak için tavan tipi radyant ısıtma sistemleri kullanıyoruz. Doğalgaz ile çalışan boru tipli bu üniteler için çok basit bir mekanizma hazırladık. Mekanizmayı hazırlamadan önce sistemin açılması ve kapanması manuel olarak yapılıyordu. Şimdi ise sistem vardiyanın başlaması ve bitmesine göre otomatik olarak çalışıyor.  
Yaptığımız bu iyileştirme çalışmaları kapsamında son 1,5 yılda elektrik maliyetlerine gelen yüksek oranlı zamlardan en az oranda etkilenmiş olduk. 

Enerji verimliliği konusunda gerçekleştirdiğiniz farkındalık ya da eğitim çalışmaları var mı? 

Bu çalışmalar birçok katmanda ilerliyor. 

  • Eğitimler: Sahada her yıl çalışanlarımızı bilinçlendirmek amacıyla enerji tasarrufu konusunda eğitimler düzenliyoruz. Zaten mevzuat sizin bu eğitimleri düzenlemenizi de öngörüyor. Hem kendi çalışanlarınıza hem de birlikte çalıştığınız taşeron işçilerinize bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar gerçekleştiriyoruz. 
  • Enerji hedefleri: Şirketimizin tüm beyaz yaka personelleri enerji hedeflerini oluşturuyor. Bu hedefler yıl içerisinde ve yıl sonunda değerlendiriliyor ve performans sistemine tabi tutuluyorlar. Yani gerçekleştirdiğiniz enerji çalışmalarının sonuçları sizin performansınıza olumlu ya da olumsuz yönde etki edebiliyor. Özetle Aygaz genelinde uyguladığımız enerji yönetim ve performans çalışmalarımız yıl sonunda görücüye çıkıyor diyebilirim. 
  • Enerji toplantıları: Yıl içerisinde gerçekleştirilen tüm çalışmalar, geldiğimiz nokta ve bir sonraki yılın projeleri ile ilgili tüm enerji faaliyetleri bir sunuş ile üst yönetime anlatılıyor. Mevzuatlara uyum açısından hangi noktada olduğumuz ise bu raporla gösteriliyor. Aslında bir anlamda yönetim onayı alınıyor. Düzenlenen bu toplantılar aracılığıyla da bir sonraki yıl için hedefler belirlenmiş oluyor. 
  • Koç Holding Enerji Çalışma Grubu: Koç Grubu’nun bir üyesi olan Aygaz aynı zamanda Koç Holding’in Enerji Çalışma Grubu içerisinde aktif bir üye olarak görev alıyor. Tüpraş, Ford, Tofaş gibi Koç Grubu’na ait şirketlerle yıl içerisinde bir araya gelerek sinerji sağlanmaya çalışılıyor. Yapılan faaliyetler anlatılıyor, karşılıklı olarak bilgi transferleri gerçekleşiyor. Yeni teknolojilere özgü elde edilen veriler, çalışmalar ortaya konuyor. Bazen piyasadan ilgili firmalar davet edilip o teknolojiyle ilgili sunuşlar izleniyor. 
  • Aygaz Sürdürülebilirlik Raporu: Yılın sonunda Koç Holding’in Enerji Tasarrufu Raporu ortaya çıkıyor. Bu rapor önce Koç Holding’in ilgili birimleri ve yöneticileri tarafından onaylanıyor. Sonrasında bir kopyası Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile paylaşılıyor. Bu raporda ayrıca Aygaz’ın verilerine de yer veriliyor. Aygaz’ın sürdürebilirlik raporları kamuoyuyla paylaşılıyor. 
Karbon salınımının azaltılması ve çevre politikaları tarafında ne tip çalışmalar yapıyorsunuz?

Aslında çevre ekibine çok uzak sayılmam ama doğrudan içlerinde değilim. Bildiğim ve takip ettiğim kadarıyla ülkemizde konuya ilişkin yasal düzenleme talepleri henüz tam olarak tamamlanmamış vaziyette. Şirket olarak da biz henüz bir karbon fiyatlandırma sistemine dahil değiliz. Ancak şirket içi karbon fiyatlandırma çalışmaları ve karbon kredisi konularında bazı sivil toplum kuruluşlarıyla ön çalışmalarımız devam ediyor. Tabii ki şunu söylemem lazım. Yaptığımız bütün enerji tasarrufu faaliyetleri doğrudan karbon salınımının azalmasına fayda sağlayıcı özellikte. Biz bunları zaten sürdürülebilirlik raporlarımızda kamuoyuyla paylaşıyoruz. Bunun yanında Gebze işletmesine özel çatı üzerinde 75 kilovatlık güneş enerji santralimiz var. Buradan yıllık bazda takriben 90 bin kilovat gibi bir elektrik elde ediyoruz ve ürettiğimiz elektriği ağırlıklı olarak ofis aydınlatmaları için kullanıyoruz.