2013 senesinde elektrik üretiminde kömürün payı hem AB ülkelerinde hem de Türkiye’de neredeyse %25 iken, bugüne baktığımızda bu pay AB’de %12’ye gerilemiş, Türkiye’de ise %36’ya yükselmiş durumda. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelimin arttığı bir dönemde Türkiye’de kömürden elde edilen elektriğin oranın artmış olması enerjiye yönelik politikaların tam olarak beklenilen konumda olmadığını gösteriyor.
Geçmiş yıllara oranla Türkiye’de toplam elektrik üretimi içerisinde ithal kömürün payı tüm zamanların en yüksek değerine ulaştı. 2023 yılında kömürden elde edilen elektrik üretiminde payı %60’a yükselen ithal kömüre toplam 3,7 milyar dolar ödeme yapıldı. İthal kömür sağlanan ülkelerde arasında ilk sırayı Rusya aldı. 2023 yılında elektrik üretimi için yapılan kömür ithalatının yaklaşık 4/3’ü Rusya’dan sağlandı. Son on on yılın verilerine bakıldığında ithal kömürden üretilen elektriğin miktarı iki katına ulaşırken, yerli üretimden elektrik üretimi ise %12 artmış durumda.
GÜNEŞ’TEN ELEKTRİK ÜRETİMİNDE GERİDE KALDIK
Polonya güneş enerjisinden ürettiği elektrikteki payı ile Türkiye’yi geride bıraktı. Türkiye’de 2023 yılında 2 GW’lık yeni güneş kapasitesinin eklemesi sonucu, elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı %5,7’e yükseldi. Sağlanan bu artış Polonya’nın %7,3’e ulaşan payıyla güneşte Türkiye’yi geçmesine engel olamadı. Avrupa’da güneşten üretilen elektriğin payında %19 ile Yunanistan en üst sırada yer almayı başardı.
HER YIL DÜŞÜŞ YAŞAMAYA DEVAM ETTİ
Türkiye’de ilk kez yıldan yıla rüzgârdan elde edilen elektrik üretimi düşüş yaşadı. 2023 yılında 411 MW’lık rüzgâr enerjisi kapasitesi eklendi. Bu kapasite seneden seneye kurulumlarda son 13 yılın en düşük değeri oldu. Avrupa’da Danimarka rüzgârdan elektrik üretiminde ilk sırada yer alırken, rüzgârın elektrik payı %10,5 olan Türkiye; Fransa (%9,5), Norveç (%9,3) ve İtalya (%9) sıralama bu ülkelerin önünde yer aldı. Bununla beraber yavaşlayan rüzgâr santrali kurulumları sebebiyle gelecek yıllarda bu ülkelerin Türkiye’yi geçme ihtimali yüksek duruyor.
Enerjide ithal kaynaklara bağımlılık 2023 yılında artmaya devam ederek %43’e yükseldi. Karbon emisyonlarının artmasına neden olan fosil yakıt bağımlılığı, iklimde ulaşılmak istenen hedeflerden de uzaklaşılmasına neden oluyor. Türkiye son 5 yılda rüzgâr ve güneşe 11 GW ilave kapasite ekledi Avrupa’daki örneklere baktığımızda şunu görüyoruz bir sene içerisinde bu kurulum mümkün olabiliyor. Yüksek güneş ve rüzgâr enerjisi potansiyeli değerlendirildiğinde Türkiye, ithal kömürde yaşanan yükseliş eğilimini ters yöne çevirebilir ve temiz enerji dönüşüm hedeflerine ulaşabilir.
Ember Enerji Analisti Sercan Gümüş; “Türkiye kömürden rekor elektrik üretimi gerçekleştirerek Avrupa’da en fazla kömür kaynaklı elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelinin hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor” dedi.
Ember Bölge Lideri Ufuk Alparslan; “Düşük güneş potansiyeline rağmen Polonya gibi bir kömür ülkesi bile güneşin elektrik üretimi payında Türkiye’yi geride bıraktı. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının mali yükümlülüğü yaklaşırken ilerlememiz gereken doğrultunun tersi yönünde hareket ediyoruz” dedi.
