Bu sayımızdaki yazıya üzerinde sıkça konuşulan robotların işsizliğe yol açıp açmayacağı konusuna değinerek başlıyoruz. Elbette bazıları hocam ben dijital dönüşüm yerine hızla ve kurnazca para kazanmaya odaklanacağım diyebilirler. Benim için Seyşel adalarında ömür boyu tatil yapacak parayı bir yılda kazanmak yeterlidir. En kötü olasılıkla paramı alır ve şirketimi Malta’ya taşırım diyebilirler. Gerçi o kafayla ömür boyu Seyşel’de denize girecek paraya kazanmak mümkün olsa da önümüzdeki 5 yılda söz konusu parayı elde tutmak mümkün olmayacaktır diyebilirim. Sonuçta konjonktüre göre para kazananlar konjonktür değişince krize girerler. Gerisini biliyorsunuz: Çekirge bir sıçrar, iki sıçrar… Ancak, varsın yazının devamını böyle düşününler okumasın. Yalnız, “Yerli ve milli sermayeyi nasıl geliştiririm? Başta kendi çocuklarım ve gelecek kuşaklar olmak üzere ülkemi dijital dönüşümle nasıl kalkındırırım? Sadece kendimin değil, herkesin para kazanacağı ve yaşam kalitesini artıracağı bir dünya düzeni nasıl kurarım?” diye soranlar devamını okuyabilirler.

BURAYA KADAR GÖRDÜK Kİ

Katma değerli ürünlerle hizmetler önce insan kaynaklarına ve özünde fikir atölyesine yatırım yaparak geliştirilebilir. Ayrıca katma değerli ürünlerle hizmetler sadece ileri teknolojiyle; yani yapay zeka, nesnelerin interneti ve robotlarla geliştirilebilir. Dahası bunlar global ekonominin bir parçasıdır. İthalatın gerçek dengesi ise ihracat hacmi değil, ihracatın niteliğidir; yani nitelikli, vasıflı ihracattır. Keza bir şirketin kâra geçmesi yetmez. Yan sanayi, tedarik zinciri ve ihracat yapılan pazarları da kalkındırmak lazım ki sürdürülebilir kârlılık sağlayalım. Yoksa ABD gibi doları petrole gömer ve ilelebet eski dünya düzenin savunuculuğunda, Yakın Doğu’nun petrol bataklığından çıkamazsınız. 

Üretim maliyetlerini düşürmek ve verimlilik ile rekabet gücünü artırmak için hem işletmede, hem de üretimde yazılım otomasyonuna geçtiğimiz zaman; yani üretim hattında robotları kullanmaya başladığımızda insanlar işsiz kalıyor. Bu da en ileri teknoloji ürünü olan robotların, en büyük katma değerli ürün ve hizmet olan insan kaynaklarını yok etmesi anlamına gelmiyor mu? Bu ne yaman çelişkidir ve biz bu çelişkiyi nasıl aşarız?

ÖNCE DURUM TESPİTİ YAPALIM

1820 yılında insanlar dokuma tezgahlarında elle üretimden buharlı makinalara geçtiğinde birçok iş kolu yok oldu. Ancak, buharlı makinalarla birlikte sanayi devrimi birçok yeni iş kolu doğurdu. Keza 1970’lerde fabrikalardaki üretim hatlarında bilgisayar kullanmaya başladığımız zaman da birçok iş kolu yok oldu; ama üçüncü sanayi devrimi çok sayıda yeni istihdam alanı doğurdu. Öte yandan, 2004 yılında kurulan Facebook, 2018 yılı sonunda kârını geçen yıla göre yüzde 38,89 artırarak 22,211 milyar dolar kâr elde etti. Ancak, Aralık 2018’de 6,881 milyar dolar olan kârı, geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 61,26 arttı! Facebook’un 2018 geliri ise 55,838 milyar dolar oldu. Peki Facebook, Türkiye’nin 65 milyar dolarlık 2018 dış borç faizinin yüzde 85’ine eşit olan bu parayı nasıl kazanı
Robotlar işsizliğe yol açar mı? Kozan Demircan Dijital Dönüşüm Lideri Bilgi ve İstanbul Kültür Üniversiteleri Öğretim Görevlisiyor? Online reklamlar, video reklamlar, sponsorlu içerik ve Facebook kullanıcılarının kişisel verilerini diğer şirketlere satarak kazanıyor (hangi web sayfalarını ziyaret ettikleri vb.). 

ÖYLEYSE EN BÜYÜK KATMA DEĞER İNTERNETTİR

Peki sizce Facebook kazandığı para kadar istihdam yaratıyor mu? Örneğin 2018’de ABD için yılda 1 milyar dolar eşdeğerinde ek istihdam yarattı mı? Kesinlikle hayır. Peki Google, Apple ve hatta Amazon yarattı mı? Hayır. İnternet ekonomisi çok büyük ve çok da para kazandırıyor; ama aynı zamanda yazılım otomasyonu sebebiyle büyük oranda işsizliğe yol açıyor ki az sonra bunu sayılarla göstereceğim. Ancak, şunu aklımızda tutabiliriz: Facebook insanların özel hayatını gözetleyerek para kazanıyor. Değerli hocamız Zeynep Tüfekçi’nin 2017 tarihli TED konuşmasında dediği gibi Facebook, sırf insanları gözetleyerek onlara özelleştirilmiş hizmetler sunmak ve aynı zamanda alakalı reklamlar göstermek için tehlikeli bir yapay zeka geliştiriyor. Kuzey Karolina Üniversitesi, Chapel Hill’in Enformasyon ve Kütüphane Bilimi Bölümü öğretim üyesi Dr. Tüfekçi’ye göre, bunun da Facebook kullanıcılarında şiddete eğilimin artması ve ABD başkanlık seçimlerinde Facebook üzerinden manipülasyon yapılması gibi ağır sonuçları oluyor (Cambridge Analytica skandalı).

JACK MA AYNI FİKİRDE

Amazon’dan sonra dünyanın ikinci büyük e-ticaret şirketi olan Alibaba’nın kurucusu Jack Ma’nın 2018 Dünya Ekonomi Forumu’nda dediği gibi, bugünkü bilgisayar çağında çocuklarımıza etik değerleri mutlaka öğretmemiz lazım. Oysa Facebook teknolojiyi ve yapay zekayı yanlış kullanıyor. Katma değerli ürün ve hizmetleri sadece kendisi için geliştiriyor. Facebook kullanıcılarını ve diğer sektörleri kalkındırmaya veya aydınlatmaya çalışmıyor. Buna rağmen onlara büyük veri analizi açısından büyük katma değerli katkıları oluyor. Yine de Facebook dijital dönüşümü etik değerlere göre yapmadığı için kazancına orantılı bir değer zinciri ve değer akışı yaratamıyor. Tam da bu yüzden kazancına göre ek istihdam oluşturamıyor. Bu da önümüzdeki yıllarda rekabet gücünü beklenmedik ölçüde azaltma riski taşıyor. İşte dijital dönüşümün bu şekilde yanlış yapılması yüzünden, robotlar yeni iş kolları yaratmak yerine endüstri 4.0 kapsamında işsizliğe yol açıyor. Şimdi işsizlik riskini sayılarla görelim ve bu işi nasıl düzeltebileceğimizi ve istihdamı nasıl artıracağımızı anlatalım.

Sonuçta kendi işçilerinizi ve müşterilerinizi işsiz bırakmak istemezsiniz. Onlar işsiz kalırsa ürün ve hizmetlerinizi satın alamazlar. B2B sektörde bile işsizlik ilgili pazarları küçülterek satışları düşürecektir. Kaldı ki ABD ve AB’nin Türkiye’ye canı istediği gibi kota koymasını önlemenin en iyi yolu, Türkiye’den 25 milyar dolarlık mega unicorn şirket çıkarıp global çıkar masasına oturarak sözümüzü geçirmektir. Bunu da ancak katma değerli ürün ve hizmetler geliştirerek yapabiliriz diyerek sözü burada tamamlayalım. Gelecek sayıda bu konuya kaldığımız yerden devam edeceğiz