St Endüstri radyoda Cem Karadut’un hazırlayıp sunduğu Eve İş Götürme programının konuğu KOBİ İhale Bayi ve Satış Danışmanı Sabri Dönderici oldu. Gönderici, ihalelerin Türkiye’deki durumu üzerine bilgiler verdi.
İhale kavramı nedir?
İhale kavramı çok basit bir kavram aslında; bir malı ya da hizmeti birçok talip arasında en uygun koşullarda yapmayı, almayı ya da vermeyi kabul edene bırakma işlemidir. İhalenin amacı da aslında kamu ya da özel sektörde yer alan şirket ya da kurumların kendi öz kaynaklarıyla ya da projelerini etik, kaliteli, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanımıdır. İhale ile alınan ya da verilen her türlü hizmetin kamunun yararına, yasalara uygun bir şekilde ulaşması anlamına geliyor.
İhalenin ilk çıktığı dönemler M.Ö 550’li yıllarda Babil krallığının köle ticareti pazarlarında başlamış. Modern anlamda ise İngiltere'de 18. yy da demir yollarının bakımı, onarımı; oradaki hapishanelerin işletilmesi, vergilerin ve çöplerin toplanması ile ortaya çıkmış sonra da yine Fransa'da aynı şekilde devam etmiş. Avustralya'da posta hizmetlerinin özel sektöre verilmesiyle bu kavram gelişmiş ama modern ihale kavramı 1970'li yıllarda başta Amerika ve Almanya olmak üzere gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin vatandaşlarına ulaşacak hizmetlerin tamamının kamu tarafından yapılması mümkün görünmediği için özel sektöre verilmesiyle bu günlere kadar gelmiş.
Ülkemizde ihalenin nasıl bir süreci var?
Modern anlamda ihale 1970'li yıllarda başlamış. Almanya ve Amerika'daki gibi öncelikle yemek ve ulaşım sektörleri ile başlamış fakat daha sonra inşaat sektöründe hayli kullanılmış. Enerji, taşımacılık, hizmet, savunma sanayi buna benzer devletin tek başına operasyonlarını yönetemeyecek konularda ülkemizde tüm dünyada olduğu gibi ihale kavramı yerleşmiş. Türkiye'deki ihale kavramı 2002 yılından itibaren biraz farklı bir anlam kazanmaya başladı. Bizim iki tane ihalemiz var; 2886 sayılı devlet ihale kanunu, 4734 sayılı kamu ihale kanunu. 2002 yılına gelene kadar yaklaşık 11 değişiklik yapılmış; 2002 yılından günümüze kadarki sürede yaklaşık 198 kez değişmiş. Bu ihalelere baktığımızda genelde ülkemizde rakamsal ve oransal büyüklük bakımından en çok inşaat sektöründe ve hizmet sektöründe gözlemleniyor ihale. Ancak inşaat sektörü çok açık ara farkla önde. Devamında da enerji taşımacılığı ve hizmet ve en sonda savunma sanayi bulunuyor.
“2019 YILI DAHA FARKLI BİR YILDI”
2019 yılında ülkemizde düzenlenen ihale sayısı 95.109. Tabii bu düzenlenen ihalelerde direkt devlet tarafından verilen ihaleler hariç, kanunda ilan edilmiş ihale sayısı bunlar. İhalelerde 9524 kurum da ihale düzenledi. Toplam sözleşme bedeli 142 milyar 727 milyon TL civarında bir rakamsal büyüklüğe tekabül ediyor. Tabi bu büyüklükten bahsettiğimiz de sözleşme bedelleri dünyada da hep ilk 5'e giren 5 tane büyük inşaat firmamız yok. Bunlar normal tek tek açılmış ihaleler, bunların çoğunluğu Türk şirketleri. Yaklaşık %95’i diyebiliriz. Bölgesel olarak bakmamız gerektiğinde de en yoğun ihale düzenlenen bölge İç Anadolu Bölgesi. Dolayısıyla Ankara %41.39 oranında, ikinci sırada İstanbul, Bursa, Kocaeli yaklaşık %24 civarında, Ege Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, en düşük yoğunlukta da Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi var. Bunlar da yaklaşık % 4.30 civarında bir oranda ihale alınmış.
Tabii teknoloji çağı içerisindeyiz; dünyada birçok şirket elektronik ortamda yani internet ortamında ihale düzenliyor. Bizde bu oran %0.5, büyük bir eksiklik. Türkiye’de en çok ihale yıl sonunda Aralık ayında yapılıyor. Çünkü kamu ve özel sektör bütçelerini bitirmek istediklerinde eksik kalan bütçelerini yıl sonunda tamamlayarak kapatmak istiyorlar. En az ihalein düzenlendiği ay ise Haziran.
