Röportaj: Bikem Ögünç Demir
Hizmet vermeye başladığı 1976 yılında İlk ürünleri plastik enjeksiyon makinalarının sıcaklık kontrol cihazları ve sıcaklık sensörü termokuplları olan ELİMKO o günlerde elektronik cihaz ve sensörü “ilk kez” üretti. Teknoloji ve Ar-Ge yatırımlarını hiçbir dönemde durdurmayan şirket, bugün “Yalın Üretim” felsefesini benimsiyor ve böylelikle teslim sürelerini daha iyileştirmeyi hedefliyor. ELİMKO Yönetim Kurulu Üyesi Malik Aviral ile şirketin çalışmalarını, üretim yaklaşımlarını ve 2022 değerlendirmelerini konuştuk.
Malik Bey öncelikle şirketinizin yapılanmasını anlatabilir misiniz?
Dört ortak olarak 1976 yılında yola çıktık. Kuruluş amacımız sıcaklık, basınç, debi, ağırlık, seviye gibi proses parametrelerinin ölçü, kayıt kontrol cihazlarını; cihazlarla kullanılan ilgili sensörleri üretmek, komple anahtar teslimi tesisler kurmaktı. Vizyonumuz küresel pazarlarda söz sahibi olmak, tanınmak, Avrupa ve dünya pazarlarına ürün satabilmek, çeşitli ülkelerde anahtar teslimi tesisler kurabilmekti. Misyonumuz ise, güvenilir, kaliteli, ürünler üretmek, müşteri tatmini yüksek tesisler kurabilmek, bunlara “sorunlu müşteri bırakmayacak” şekilde satış sonrası teknik hizmet vermekti. Tüm bunları gerçekleştirdik. 1976 yıllarında döviz dar boğazı yaşanıyordu. Sanayi kuruluşları yedek parçalarını bile temin edemiyorlardı. İşte biz Elimko olarak böyle bir dönemin yarattığı bir firmayız. İlk ürünlerimiz plastik enjeksiyon makinalarının sıcaklık kontrol cihazları ve sıcaklık sensörü, termokupllardı. Açıkcası o dönemde çok büyük ilgi gördük. Ürün temininde sıkışan, zorlanan bir sanayi vardı ve bize dört elle sarıldılar. O günlerde birçok elektronik cihaz ve sensörü “ilk kez” biz ürettik. Çeşitli fabrikalarımıza yabancı firmalara rakip olarak anahtar teslimi otomatik kontrol sistemleri kurduk. Sanayiden büyük destek gördük. Sanayinin sanayiye destek olduğu bir dönem yaşadık. Yerli birçok ürün ülkemize kazandırıldı. O tarihlerde teknik kadrolar, “ülkeme ne üretebilirim, nasıl yararlı olabilirim” diyerek çaba gösterirlerdi. Bugün maalesef aynı ruh yok. Şirketimizi kurduğumuz ilk yıl, bir üniversitemize sadece iki adet röle faturası kesebilmiştik. Son yıllarda ortalama 15.000.000 USD civarında bir ciro gerçekleştiriyoruz. Bu cironun %10-15 civarı bizim direkt ihracatımız, ancak dolaylı olarak da birçok firma imalatında bizim ürünlerimizi kullanıyor, dışarıya satıyor. 70 ülkeye yakın direkt veya dolaylı ihracat yapıyoruz. Pandemi dönemi nedeniyle daha temkinli, makul ciro hedefleri koyuyoruz. Bu seneki hedefimize de ulaşıyoruz. Toplam 163 çalışanımız var. Bunların 32’si çeşitli branşlarda mühendis. Biz çok şanslı bir firmayız, çalışanlarımız Elimko’yu kendi aileleri gibi görüyorlar, canla başla çalışıyorlar. Elimko’nun bugünkü konumuna gelmesinde çok önemli rol oynayan çalışanlarımıza çok şey borçluyuz.
İş gündeminizde neler var? 2022’nin son çeyreğindeyiz, bu yılı nasıl değerlendirirsiniz?
Mayıs 2021’de 30.000 metrekarelik Ankara Sanayi Odası, 2.Organize Sanayi Bölgesi/Temelli’deki yeni fabrikamıza taşındık. Üretim alanı olarak oldukça genişledik. Yeni makinalarımızla üretim gücümüzü artırdık. Özellikle, mekanik aksamları dahil, kurmuş olduğumuz anahtar teslimi işlerde fason olarak dışarıya yaptırdığımız birçok ürünü kendimiz yapabiliyoruz. Hem de eskisinden çok daha kaliteli ve ekonomik olarak… Son yıllarda aldığımız anahtar teslimi tesis işlerinde belli oranlarda inşaatlarını da üstlenmeye başladık. Bu kapasitemizi ve kapsamımızı artırmaya devam ediyoruz. Elektronik cihaz üretiminde Ar-Ge’miz devamlı teknolojiyi yakından takip eder ve cihazlarımıza son teknolojik gelişmeleri ilave eder. Bu doğrultuda gelişmiş dört yeni cihazın Ar-Ge çalışmaları tamamlandı; pazarlama faaliyetlerine başladık. Yine ülkemizde ilk kez ürettiğimiz hart protokollü elektronik çeviricinin konfigüre edilmesi için yepyeni, hatta belki dünyada bu yaklaşımda bir ilk olacak olan bir konfigüratör üretiminin Ar-Ge çalışmaları tamamlanmak üzere; en kısa süre içinde pazara sürülecek. Elimizdeki güçlendirilmiş makine parkımızla, bugüne kadar üretemediğimiz özel birçok sensörü üretebileceğiz. Ülkemiz dahil, Orta Doğu, Körfez, Kuzey Afrika ülkelerinde birçok rakibimiz yabancı firmaların ilk fabrika kurulumunda vermiş oldukları termokupl-rezistanstermometre gibi sıcaklık sensörlerinin yedeklerini sağlamakta çok önemli bir yerimiz var. Bundan böyle bu konuda çeşitlerimiz çok daha fazla artacaktır. Şu ana kadar alanımızda birçok dünya markası firmayla ürettiğimiz termokupl-rezistanstermometreler ile ilgili iyileştirilmiş teslim süreleriyle daha hızlı hizmet vermeye çalışacağız. Yine dünya markası iki firma için “labeling business” adı verilen bir sistemle onlar adına üretim yapıp üzerlerine markalarını yazacağız. Bizim üretim gücümüz ve kalitemiz onların markasıyla buluşmuş olacak. Görüşmelerimiz devam ediyor. Bu arada ileriye yönelik çok önemli bir adım olduğunu düşündüğümüz “Yalın Üretim” ile ilgili de çok ciddi çalışmalarımız var. Tabii ki kurulduğumuzdan bu yana faaliyetlerimizi yalın üretim mantığında düzenledik. Ama ne olursa olsun adı “Yalın Üretim” olan yöntemde bizim için çok güzel yaklaşımlar var. Bu disipline uyan bir çalışma başlattık. Özellikle çok daha verimli çalışacağız. Teslim sürelerimizin çok daha iyileşeceğini bekliyoruz. Şu anda eğitimler bitti, uygulama aşamasındayız. 2022, Elimko açısından kötü geçmedi diyebiliriz. Açıkçası ekonomik açıdan Türkiye’de çok büyük çalkantılar oldu, döviz tahminlerin çok üstünde bir değere geldi, enflasyonda akıllara durgunluk verecek yükselmeler oldu, biz de hem çalışanlarımıza yüksek maaş artışları yaptık hem de buna bağlı cirolarımızdaki hedefleri yükselttik. Bu değişikliklere rağmen hedeflerimizi tutturmak üzereyiz. Türkiye’nin geneline bakarsak, hiper enflasyonla birçok alanda şaşkınlık yaşanıyor. Çok dengesiz bir gidişat var. Fiyatlar çığırından çıktı. Herkes istediği fiyata malını satmaya çalışıyor. Pek kontrol de yok. Çarklar dönüyor, ancak çok sağlıksız bir gidişat var. Firmalarda tipik enflasyon muhasebesine ihtiyaç var. Yıl sonunda firmalarda, gerçekte olmayan ancak hiper enflasyona bağlı karlar oluşacak.
Bu yıl sektöre yeni sunduğunuz ürün grupları nelerdi? Hangi özellikleriyle öne çıkıyorlar? Fabrikalarda verimliliğin artışına nasıl katkı sağlıyorlar?
Firmamız Ar-Ge çalışmalarına çok önem verir. Elimko’nun var oluş temelinde Ar-Ge vardır. Kurulduğumuz ilk yıllardan itibaren teknolojik yenilikleri içeren yeni ürünleri piyasaya sunulur ya da daha önce üretilen cihazlar, sensörler son teknolojik gelişmeler paralelinde güncellenir. Bu yıl, IEC/TR 60668 normlarına uygun, özellikle az yer kaplamaları nedeniyle endüstriyel uygulamalarda tercih edilen, E-770,780,790 kodları ile piyasaya sürülen “ince tip” (slim type) çeviriciler çok ilgi gördü. Üretimine 2022 yılı içinde başladığımız bu çeviriciler, endüstrinin hemen hemen her alanında kullanılıyor. Yıllardır üretimlerini sürdürdüğümüz elektronik ölçü ve kontrol cihazları teknolojik son yenilikleri içeren komponentler ile yeniden tasarımlandı, özellikle dış görünüşleri ve gösterge kabiliyetleri açısından büyük ilgi gördü. Yeni serilerin teknik fonksiyonlarında önemli değişiklikler, gelişmeler yani artılar oluştu. Örneğin PID algoritması yenilenen kontrol cihazlarımızın sıcaklık kontrol becerileri çok yükseldi. Sıcaklıklar çok daha hassas kontrol edilebiliyor, set edilen sıcaklık değerine çok kısa sürede oturuyor. Bu da enerji tasarrufuna katkıda bulunuyor. Ayrıca kaliteli üretim hatları için büyük katkı sağlıyor. Enerji tasarrufu, ekonomik ve kaliteli üretim doğal olarak verimlilik artışı sağlıyor.
Sektörünüzün ülkemizde ve dünyadaki genel durumu hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz ve varsa bu konudaki öngörüleriniz nelerdir?
Otomatik Kontrol konusunda cihazlar, sensörler, komple tesisler kuran firmaların işlerinde sektörel bazda değişiklikler olabiliyor. Örneğin, enerji sektörüne iş yapan enstrümantasyon ve otomasyon firmaları, savunma sanayine çalışan bize benzer yapıdaki firmalar, devamlılık açısından iyi bir dönem geçirdiler diyebiliriz. Gıda sektörü de her zaman geçer akçedir. Gıda sektörüne de iş yapan firmalarda ciddi bir düşüş söz konusu değildir. Göreceli olarak birçok sektörde enstrümantasyon ve otomasyon firmalarına belli kapasitelerde iş çıkmıştır. Ancak elektronik sanayi için korkulu rüyamız, herkesin bildiği gibi çip krizidir. Bazı ürünlerimiz için çip bulma konusunda zorluklar yaşandı. Dünya pazarında bazı çiplerin fiyatları çok arttı. Hem bulmakta zorluk çekildi hem de bulunan çiplerin çok pahalandığı gözlendi. Firmamız açısından komponent temininde çok ciddi bir dar boğaz yaşanmadı, ancak komponentlerin çok pahalandığı gözlendi. Son birkaç aydır bir rahatlama oldu ama tam olarak bitmiş değil. Tüm dünyada enflasyon oranları arttı. Enerji problemleri yaşanıyor. Rusya-Ukrayna savaşı ekonomik dengeleri bozdu. Enerji tüm ülkelerin sorunu haline geldi. Tabi ülkemiz de bu konuda çok etkilendi. İlave olarak ülkemizde izlenen para politikaları nedeniyle, enflasyon diğer birçok ülkeden çok daha fazla arttı ve ülkemize özgü farklı bir boyutta kriz yaşanmasına da neden oldu. Maliyetler inanılmaz yükseldi. Dolayısıyla ürünlerin satış fiyatları da çok yükseldi. İleriyi maalesef göremiyoruz.
Şirketinizin gelecek vizyonunu, büyüme beklentilerini ve uzun vadede kendisini nerede konumlandırmak istediğini anlatabilir misiniz?
Firmamızın vizyonu bir dünya markası olabilmek. Ürünlerimiz Avrupa’da direkt veya dolaylı yollardan satılıyor ve kabul görüyor. Ayrıca Doğu Avrupa ülkelerinde kurmuş olduğumuz anahtar teslimi komple tesisler, güvenilir bir şekilde kullanılıyor. Hatta Körfez Ülkeleri, Asya ülkeleri, Meksika, Suudi Arabistan gibi uzak coğrafyalarda da anahtar teslimi sistemlerimiz kullanılıyor. Yine ileriye yönelik, konusunda popüler isimlerle ortaklıklar kurup güçlerimizi birleştirmek ve dünya pazarına daha güçlü yayılmak en büyük ideallerimizden biri. Şu anda Ankara Temelli’de Ankara Sanayi Odası’nın 2. Etap Organize Sanayi Bölgesindeki fabrikamızdayız. Bu bölgede aldığımız ilave arazimizde yeni bir fabrika daha inşa ederek kapasitemizi artırmayı ve konumuzda ihtiyaç duyulan birçok yeni ürünü, üretmeyi hedefliyoruz.
Sanayinin Dijital Dönüşümü vizyonunuz nedir? Bu konuda attığınız adımlar ve yaptığınız yatırımları paylaşabilir misiniz?
Ülkemizde ilk sayısal göstergeli proses kontrol cihazlarını Elimko üretti. Dijital teknolojiler 1976’da daha konumuzda yeterli seviye gelmemişken Elimko öncülük yaptı. Tabi bu endüstri 3.0’a örnek üretimlerdir. Şüphesiz dijital gelişmeler tarafımızca her zaman takip edildi ve yeri geldiğinde, gücümüzün yettiğince bu yeni teknolojilerin en güzel örnekleri verilmeye çalışıldı. Yine Türkiye’de bizim konumuzda mikroişlemciler kullanılarak ilk akıllı cihazları Elimko üretti. Bugün birçok cihazımız ileri teknolojiyi temsil eden tasarımlara sahip. Elbette robot üretiyor değiliz ancak bazı basit hareketleri gerçekleştiren, robotik çalışmaya örnek teşkil edebilecek sistemleri, kurduğumuz tesislerde kullanıyoruz. Kablosuz teknolojiyi yine konumuzda müsaade ettiği oranda sensörlerimize uyguluyoruz. Örneğin, bir sıcaklık sensöründen sıcaklık bilgisi, kablosuz bir şekilde kontrol odasındaki kontrol cihazlarına iletilebiliyor. Mikroişlemciler, mikrokontrolörler kullanılarak tasarımladığımız akıllı cihazlar tüm bilgisayar dünyasının birimleri ile haberleşebiliyor, akıllı kontrol filozofisine uygun çalışıyor. PLC tabanlı akıllı cihazlarımız hem yurt içinde hem de yurt dışında kullanılıyor. Biz her an bunun ötesinde bir dijital dönüşüme hazırız. Elektronik cihaz üretiminde SMD makinaları kullanıyoruz. Mekanik atölyelerimizde tam programlı lazer kaynak makinaları, bilgisayar denetimli lazer kesme makinaları kullanıyoruz. Gelişmiş CNC tezgahlarımızı hiç saymıyorum bile. Artık üretim hatlarımızda rutin hale geldi. Son yıllarda bu makinelerin temini için hatırı sayılır sermaye harcandı. Ciddi yatırımlar yapıldı. Önümüzdeki yıllarda bu tür modern gelişmeler paralelinde yeni makinelerin alımına devam edilecek. Şirketimiz ERP ve CRM gibi, çalışma hayatımızı düzenleyen bilgisayar sistemleri de kullanıyor. Bu da çalışma hayatımızda dijital ortam hazırlıyor, destekliyor ve hedeflerimize erişmede çok önemli roller üstleniyor.
