Proses endüstrisi yaklaşık 10 yıldır bir dönüşüm yaşıyor. Gelişmiş ülkelerde hızlı, bizde yavaş ilerleyen bir dönüşüm bu. AB’nin kimyasalların yönetimi için geliştirdiği REACH (Registration, Evaluation, Authorization, and Restrictions of CHemicals) politikası ile VOC (Volatile Organic Compounds) direktifi çevreyi, sağlığı ve emniyeti etkileyen tedarik zinciri operasyonlarını (üretim-depolama-taşıma) sürdürülebilirlik boyutuna taşımayı zorluyor. Burada çifterli yeşil (doubly green) isimli bir anlayış var: birinci yeşil yenilenebilir hammadde kullanımı, ikinci yeşil de çevresel etkilerin azaltılması. Bu amaca ulaşabilmek için aşağıdaki 12 ilkeyi uygulamak gerekiyor.
1. Önleme: Atıkları bertaraf etmeye uğraşmaktansa oluşmalarını engellemelidir
2. Atom ekonomisi: Formül proseste kullanılan tüm malzemeyi ürün içine almalıdır
3. Düşük tehlikeli kimyasal sentez: Toksik etkisi çok düşük sentez yöntemleri kullanılmalıdır
4. Emniyetli tasarım: Kimyasalın işlev etkinliğinden taviz vermeden zararı azaltılmalıdır
5. Emniyetli solvent ve yardımcılar: Yardımcı sübstanslardan olabildiğince kaçınmalı, zorunluluk halinde zararsızı seçilmelidir
6. Enerji verimliliği için tasarım: Enerji gereksinimi minimize edilmeli, sentez çevre sıcaklığı ve basıncında gerçekleşmelidir
7. Yenilenebilir hammadde: Teknik/ekonomik olarak tükenen değil, yenilenebilir hammadde kullanımı öncelik olmalıdır.
8. Türevlerin azaltılması: Gereksiz türevler (blok grupları, süreçlerin geçici değişimi engellenmelidir
9. Kataliz: Katalitik belirteçler (reagent) stokiyometriklere tercih edilmelidir
10. Degradasyon: Ürünler fonksiyonları sona erdiğinde doğaya direnmeyip çözünmelidir.
11. Kirlilik önleme için gerçek zamanlı analiz: Analiz cihaz/yöntemleri geliştirilerek gerçek zamanlı proses izleme/kontrolü ekonomik olabilirliğe kavuşturulmalıdır
12. Kaza önlemek için iç emniyetli kimya: Kullanılan hammaddeler patlama, yanma, salınım özellikleri olmayanlardan seçilmelidir.
Endüstrimizin ortalama ihracat kilo fiyatı bir doların altına düşmüşse bu 12 prensibe göre yeni proses geliştirme zamanı gelmiş de geçiyor demektir.
