Sanayide en çok kullanılan röle çeşitlerinden olan termik rölelerin, genel yapısını ve çalışma prensiplerini detaylandırıp kontaktör, sigorta ve termik rölenin motor korumada nasıl bir arada kullanılacağını inceleyeceğiz.
YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ
Elektrik sistemlerinde güvenlik amacıyla kullanılan termik röleler, ısıya göre açma yapar, aşırı yük ve faz kesilmesi durumlarında devreyi açarak güvenliği sağlar.
- Genellikle kontaktörler ve sigortalar ile beraber kullanılır. Bu sayede, kontaktöre bir termik röle eklemek ile hem aşırı akıma karşı korunur hem de kontaktör aşırı akım dolayısıyla oluşan fazla ısınmanın etkilerinden korunur.
- Sigorta, akım değeri geçtiği zaman devreyi keser ve koruma sağlar. Termik röleler ise akımın ortaya çıkardığı termal ısıyla çalışır. Bu sayede de ayarlanan akım bölgesinde koruma sağlar.
- VİKO termik röleler, TS EN 60947-4-1 standardına göre CE normlarına uygun olarak 0.4A’den 93A’e kadar akım ayar aralığı sunmaktadır.
TERMIK RÖLELER NASIL ÇALIŞIR?
Termik rölelerde, her faz bir aşırı akım açıcısına bağlıdır ve termik rölelerin çalışma mantığı bimetal üzerinden gerçekleşir. Bimetaller genleşme farkı olan iki metalin perçinlenmesiyle oluşurlar. Isı farkının meydana getireceği genleşmenin her iki metal için de farklı olmasıyla bimetal şekil değiştirmeye zorlanacaktır. Bunun neticesinde de gelen akımın yarattığı ısı etkisi bimetal çiftini hareket ettirerek yaylar sayesinde kontaklar harekete geçecektir.
TERMIK RÖLELER NERELERDE KULLANILIR?
-
Termik röleler, özellikle motorlar aşırı yük durumunda çalıştırıldığında zarar görmemesi için kullanılıyor. Belli akım değerinde bimetal kontakları açarak motoru koruyor. Bu durumda aşırı akım koruması yapılmıştır.
-
Motorlarda faz kaybı meydana gelmesi sonucu aşırı akımdan devreyi korumak için kullanılır.
-
Ütü, saç kurutma makinesi gibi ısı veren cihazların ısı kontrolü yine bu rölelerle sağlanır.
TERMİK RÖLE KONTAKTÖR, SIGORTA VE RÖLE KOMBINASYONUNDA ROL ÜSTLENİYOR
Elektrik motorlarının otomatik olarak çalıştırılması ve kumanda edilmesi için bugün büyük ölçüde kontaktörler tercih edilmektedir. Motorları aşırı akıma karşı korumak gerekiyor. Bunun için kontaktör ile birlikte termik aşırı akım röleleri kullanılması gerekiyor.. Gerek kontaktörler gerekse termik aşırı akım röleleri kısa devrelere karşı dayanıklı değildir. Bu cihazların önünde mutlaka sigortalar kullanılmalıdır. Bu şekilde "Kontaktör-Röle-Sigorta" cihaz kombinasyonu meydana geliyor. Kombinasyondaki elemanlarının koruma sahaları şunlardır:
- Termik röle; devredeki motoru, kabloları ve kontaktörü aşırı yüke karşı korur.
- Sigorta ise kendisinden sonra gelen bütün cihazları kısa devreye karşı koruyor. Koruduğu cihazlar arasında motor, kablo, termik röle ve kontaktör geliyor.
CİHAZ SEÇİMİNDE AŞAĞIDAKİ HUSUSLARI GÖZÖNÜNE ALIN
-
Aşırı akım rölesinin karakteristiği, motorun yol almasına müsaade edecek kadar gecikmeli olmalı. Bunu temin etmek için rölenin açma eğrisi motorun sabit yol alma akımı değerinin belirli bir mesafe ile üstünde kalmalıdır.
-
Sigorta, aşırı akım rölesini kısa devrede parçalanmaktan korumalı. Bunu temin için, sigortanın erime eğrisi termik rölenin açma ile parçalanma eğrilerinin kesiştiği noktanın belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır.
-
Kontaktörün artık kesemeyeceği aşırı akımları sigorta kesmelidir. Bunu temin için sigortanın erime eğrisi, kontaktörün kesme kapasitesinin aşıldığı noktadan itibaren (kontaktör, nominal akımının 8 -10 mislini kesebilir) aşırı akım rölesinin açma karakteristiğinin belirli bir mesafe ile altında olmalıdır.
-
Arka arkaya tekrarlansa dahi sigorta, motorun yol almasına mani olmamalı. Bunun için sigortanın erime eğrisi kafi bir mesafe ile motorun sabit yol alma akımı lA’nın üstünde kalmalıdır.
-
Kısa devre halinde sigorta, kontaktörü hasardan korumalı. Bunun için sigortanın açma eğrisi (Erime + sönme zamanı) kontaktör kontaklarının yanmaya başladığı akım - zaman eğrisinin belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır. Kontaktör - termik röle - sigorta kombinasyonları için müsaade edilen azami sigorta akımları kataloglarda verilmektedir.
