Alçak gerilim parafudr sistemlerinin seçimi konusu ve kullanılan özelliklerle ilgili çok tartışmalar yapılıyor. Rekabet endişesi neticesinde ise yanlış ürünlerle sistemler koruma altına alınıyor. Sonuç olarak da ani aşırı gerilim ve yıldırım darbeleri sonucunda sistemler zarar görüyor. Yılkomer olarak mümkün olduğu kadar doğru keşif ve ürün önerisi ile yaklaştığımız parafudr seçim ve tasarımını doğru uygulama ile birleştiriyoruz. Sistemleri de bu şekilde koruma altına alıyoruz. Bu yazı da AG Parafudr seçiminin nasıl olması gerektiğiyle ilgili adım adım açıklamalar yapacağız. 

2400 FARKLI ÜRÜN ÇEŞİDİ BULUNUYOR 

Yılkomer olarak Alman Raycap firmasının Türkiye sorumluluğunu yürütüyoruz. Raycap firması önümüzdeki dönemde lansmanını gerçekleştireceğimiz sistemlere seri entegre edilen STRİKESORB teknolojinin patentine sahip ve bu konuda en güçlü parafudrları üreten firmadır. Bünyesine kattığı Iskra Zascite firmasıyla pano tipi ürün grubunda ciddi bir atılım gerçekleştiriyoruz. Firmanın Almanya, Amerika, Slovenya ve Yunanistan’da üretim tesisleri bulunuyor. Alçak gerilim parafudr grubunda ise 2 bin 400 farklı ürün çeşidi var. Yılkomer olarak sahip olduğumuz 2400 farklı koruma ürünümüz bulunuyor. Bu ürünlerle ilgili olarak her gerilim ve akım seviyesinde her sistemi mühendislik tasarımımızla birleştiriyoruz.  Sistemleri de bu şekilde koruma altına alıyoruz. Alçak gerilim parafudr sistemlerinde teknoloji kavramına öncelik ve önem veriyoruz. Yılkomer olarak SAFETEC teknolojilerini ve sunduğu ürünleri kullanıyoruz. Sadece varistör teknolojili ürünler kullanmak ürünlerin kolay zarar görmesine neden oluyor. Bu noktada MOV+GDT yani gas deşarj tüpleri ile varistörlerin koruma altına alındığı safetec teknoloji ürünler ile Yıldırım darbelerine geçit vermemek tek hedefimiz. Ayrıca parafudrlarda sıcaklık etkisini güçlü olan Termal Kontrol devreleri ile sistemi koruma altına alıyoruz. Bu teknoloji sınıfının en iyisi olarak dikkat çekiyor. 

STANDARTLARA UYGUNLUK ÖNEM ARZ EDİYOR 

Alçak gerilim parafudr sistemlerinde standartlara uygun olması önem arz ediyor. Ürün ve marka seçimini mutlaka tasarım öncesinde yapmak gerekiyor. Tercih yaparken de uluslararası normlara uygun olması büyük önem taşıyor. Alçak gerilim parafudr standartlarına göz atarsak; IEC 62305 Ed.2 bu konuda en genel risk analizi ve tasarım detaylarını sunuyor. Bununla birlikte IEC 62561 Standartı bu konuda bizlere ürünlerin içerisinde kullanılan componentlerin detaylarını sunuyor. Komponent açısından standart dışı ürünlerin yıldırım darbesine karşı başarılı olması beklenemez. IEC 61643 Standartı ise bu konuda bizlere Alçak Gerilim Parafudr sistemlerinin test kriterlerini belirleyen çok önemli bir standarttır. Ürün testleri alınırken IEC 61643 normuna uygun olup olmamasına dikkat etmek gerekiyor. IEC 61643 -11 ise temel parafudr elektriksel parametlerinin belirlenmesini sağlıyor. 

Bu basit parametrelerin önemlilerini aşağıda belirtiyoruz;

•    Uc (Maximum Continuous Operating Voltage)
•    Test Class: I, II, III
•    In (15 shots)
•    Imax (8/20)
•    Iimp (10/350)
•    SCCR (Short Circuit Current Rating) kA
•    External/Internal disconnector
•    TOV
•    IEC 61643-11 standartı baz alınarak üreticiler VDE, KEMA, TUV gibi bağımsız kuruluşlardan test belgeleri almaktadır. RAYCAP ürünler ilgili standartların tamamına uygunluk göstermektedir.

KONU YILDIRIMSA TİP 1 10/350ms DARBE SEÇİMİ ESAS ALINMALIDIR

Doğru ürün, marka ve teknoloji seçimi yapıldıktan sonra tasarım aşamalarına geçebiliriz. Yıldırım darbesi 10/350ms eğrisine sahiptir. Konu yıldırımdan korunma ise alacağımız parafudrda 10/350ms test eğrisinde test değeri mutlaka olmalıdır. Yıldırım darbesine karşı 10/350ms de test edilmiş ürüne B SINIFI PARAFUDR ya da TİP 1, SINIF 1,CLASS 1 parafudr denmektedir. Ana pano, açık arazi ortamlarında, güneş santrali gibi yıldırımda direk maruz kalan alanlarda ve bina giriş noktalarında mutlaka B SINIFI Parafudr kullanılması gerekiyor. Paratoner, Faraday Kafesi gibi dış yıldırımlık sistemi olan binalarda ana panolarda, dış yıldırımdan korunma sistemi izolesiz inen yapıların ana pano yanında kat panolarında mutlaka B SINIFI PARAFUDR kullanılmalıdır. Tip 1 parafudr ürünlerde 10/350ms eğrisinde koruma seviyesi değişkenlik göstermektedir, burada 5ka koruma değerinden 150ka değerine kadar birçok ürün bulunmaktadır. Parafudr seçimi burada başlar. Öncelikle risk analizi sonucu değerlendirilir. Daha sonra bölge riskine göre koruma seviyesi seçilmelidir. Koruma değeri 12,5ka olan bir ürün 100ka gelen bir noktada çaresiz kalır. 10/350ms eğrisi değeri datasheetlerde Iimp olarak yer almaktadır. Iimp değeri kontrol edilerek parafudr seçilebilir. Genellikle ülkemizde B SINIFI 100KA parafudr kavramı yerleşmiştir. Ancak her noktada bu ürünü kullanmak zorunda değiliz, risk analizi tasarım yaparak doğru ürünleri seçebiliriz.

TÜRKİYE’DE 40 KİLOAMPER C SINIFI PARAFUDR KULLANILIYOR  

Şebeke darbelerine, anahtarlama elemanlarına karşı tip 2 8/20ms önem taşıyor. Alçak gerilim parafudr sistemlerinin ana panolarda Tip 2 Parafudr kullanıldığını görüyoruz. Bu uygulamalar tesisi büyük riske sokuyor. TİP 2, C sınıfı parafudrlar sadece şebeke darbelerine karşı koruma sağlarlar. Yıldırım darbelerine karşı bir koruma sağlamazlar. TİP 2, C SINIFI PARAFUDR, CLASS 2 olarak adlandırılan ürünler 8/20ms eğrisine göre test ediliyorlar. Ani gerilim yükselmeleri, harmonikler, switching darbeleri, anahtarlama darbeleri bu ürünle sönümlenir. Ancak yıldırım bu ürüne gelirse ürün patlar. Bundan sebeple ürün seçimi yaparken tali panolar gibi direk yıldırıma maruz kalmayacak noktalarda C sınıfı parafudr tercih edilmelidir. C sınıfı parafudrların karekteristiği Imax’tır. Genellikle ülkemizde 40 kiloamper C SINIFI Parafudrlar kullanılmaktadır.

KOMBİNE ÜRÜNLER TERCİH EDİLEBİLİR 

Kombine ürünler yıldırım ve şebeke darbelerine karşı koruma sağlıyor. Bu sebeple hem yıldırım hem şebeke darbesine karşı korumak istersek kombine ürünler tercih edebiliriz. Tip 1+2+3 AG Parafudr, Tip 1+2 AG Parafudr, B+C sınıfı AG Parafudr gibi isimler alan kombine parafudrlar hem yıldırım hem de şebeke darbelerine karşı koruma sağlamaktadır. Açık arazide bulunan tüm panolarda B+C sınıfına ait parafudr kullanılıyor. B+C sınıfı parafudrlar kendi aralarında koruma değerlerine göre değişiklik gösteriyor. Bu kategoride Tip 1+2+3 100ka korumaya sahip ürünler özellikle villa gibi yapılarda büyük avantaj sunuyor. 

D SINIFI PARAFUDRLARIN ÖNEMİ 

Yalnız enerji hatlarını koruyarak tüm tesisi koruma altına alamayız. D sınıfı parafudrlar bu noktada büyük önem taşıyor. Parafudr seçiminde D sınıfı parafudrlar genellikle unutuluyor. Tasarımda yer almıyor. Proje firmaları da bu konuya çok değinmiyor. Sadece enerji hatlarında değil aynı zamanda data, koaksiyel ve haberleşme hatları da önem taşıyor. Bu kategoride dikkat edilmesi gereken data hattı koruma, Cat hattı yıldırım koruma, POE yıldırım koruma ürünleri, Zayıf akım 24v, 48v parafudrlar, koaksiyel parafudr hat korumaları, RS232, 485 Haberleşme modülleri parafudrlarının seçimidir.  TİP3, D SINIFI, CLASS 3 Parafudrlara ayrıca önemsemeli ve değerlendirmeye almalıyız. Bu önemi vermezsek tüm tesisimiz kısa zamanda zarar görebilir.

ÖRNEK BİR KAMERA KORUMA SİSTEMİ

Kameraların Yıldırımdan Korunması konusunda örnek bir tasarım paylaşırsak enerji, data ve koaksiyel hatların korunmasını görebilirsiniz; Sonuç olarak sistemlerin yıldırımdan korunması bir uzmanlık ister ve farklı sistemlerde sistem özelliğine göre ürün seçilmesi gerekiyor. Yıldırım darbeleri sistemlerimize ciddi oranda zarar veriyor. Alçak gerilim parafudr seçimi ve tasarımı ile parafudrların uygulaması sayesinde sistemleri koruma altına alabilirsiniz.