İspanya Hükümeti tarafından Ulusal Güvenlik Konseyi’ne sunulan kapsamlı analiz raporu, 28 Nisan 2025’te yaşanan İberya elektrik kesintisinin nedenlerine ışık tuttu. Elektrik şebekesindeki voltaj dengesizlikleriyle başlayan zincirleme süreç, kısa sürede tüm yarımadada sıfır elektrik durumuna yol açtı. Ancak, bu süreçte bazı çevreler tarafından suçlanan güneş enerjisi sistemlerinin, aslında krizin nedeni değil, çözümün parçası olabileceği net bir şekilde ortaya kondu.
İspanyol güneş enerjisi dernekleri, yayımlanan rapor doğrultusunda, güneş enerjisi sistemlerinin mevcut teknolojileriyle voltaj kontrolü sağlayabildiğini, ancak mevcut düzenlemelerin bu işlevin hayata geçirilmesine engel olduğunu vurguladı. Açıklamalarda, şebeke oluşturan inverterler ve batarya depolama sistemleri sayesinde güneşin sistem esnekliğine ciddi katkılar sunabileceği belirtilirken, bu teknolojilerin hâlihazırda hazır olduğunun altı çizildi.
Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, güneş enerjisi 2033’e kadar dünyanın en büyük elektrik üretim kaynağı olacak. İspanya gibi ülkeler için bu teknoloji, hem enerji güvenliğinin artırılması hem de yüksek enerji maliyetlerine karşı ekonomik bir kalkan işlevi görüyor.
KESİNTİ NEDEN OLDU?
HÜKÜMET RAPORUNDAN ÖNE ÇIKAN BULGULAR
Komitenin yürüttüğü soruşturmada Elektrik Sistemi İşletme Grubu ve Siber Güvenlik Grubu olmak üzere iki teknik ekip görev aldı. 300 GB’den fazla veri analiz edildi. Siber saldırı olasılığı dışlandı; rapor, sistemin çöküşünün teknik ve operasyonel bir dizi eksiklikten kaynaklandığını gösterdi.
Krizin üç temel nedeni şunlardı:
- Yetersiz Voltaj Kontrolü: Olay öncesi yeterli senkron santralin devrede olmaması ve voltaj regülasyonuna yönelik santrallerin sistem komutlarına tam olarak yanıt verememesi.
- Salınımlar: Şebekede 0,6 Hz'lik atipik bir frekans salınımı kaydedildi. Bu durum, operatörün protokoller gereği bazı önlemler almasına yol açtı; ancak bu müdahaleler sistemde aşırı voltaj oluşmasına da katkıda bulundu.
- Zincirleme Üretim Kesintileri: Gerilimin artmasıyla birlikte, birçok üretim tesisi otomatik olarak şebekeden ayrıldı. Bazı durumlarda bu kopmalar, gerilim eşikleri aşılmadan önce gerçekleşti. Bu kopmalar birbirini tetikleyerek sistemin tamamen çökmesine yol açtı.
Kesintiden sonraki saatlerde şebeke, Fransa ve Fas ile olan ara bağlantılar ile hidroelektrik santrallerin özerk başlatma kabiliyeti sayesinde kademeli olarak yeniden devreye alındı. 29 Nisan sabahı saat 07.00 itibarıyla sistemin %99,95’i yeniden elektrik sağlamaya başladı.
İSPANYA AVRUPA’NIN EN BÜYÜK BEŞİNCİ BATARYA PAZARI OLABİLİR
Rapor, batarya depolama yatırımlarındaki eksikliğe de dikkat çekti. 2024 yılında İspanya'da yalnızca 250 MWh’lik batarya kurulumu gerçekleşti ve bunlar çoğunlukla küçük ölçekli sistemlerdi. 9 GW’lık yeni güneş enerjisi kurulumuna karşın bu rakam, sistem esnekliği açısından ciddi bir eksiklik olarak değerlendiriliyor. 2025 yılında kamu hizmeti ölçekli batarya yatırımlarının canlanmasıyla birlikte İspanya'nın Avrupa'nın en büyük beşinci batarya pazarı olacağı öngörülüyor.
KOMİTE: MEVZUAT GÜNCELLENMELİ, ŞEFFAFLIK SAĞLANMALI
Komite raporu, olayın tekrar yaşanmaması için bir dizi öneride bulundu. Bu öneriler arasında:
- Şebekeye bağlı tüm aktörlerin denetiminin artırılması,
- Voltaj kontrolü için teknik önlemlerin güçlendirilmesi,
- PO 7.4 regülasyonunun uygulanarak güç elektroniği çözümlerinin kullanımına olanak tanınması,
- Talep tarafı esnekliğinin ve batarya yatırımlarının artırılması,
- Komşu ülkelerle bağlantı seviyelerinin yükseltilmesi,
- Siber güvenlik için daha güçlü gözetim sistemleri kurulması yer aldı.
Ayrıca, Komite sistem şeffaflığına ilişkin önemli eksikler olduğunu ve bazı verilerin erişilemez durumda bulunduğunu bildirdi ve Ulusal Pazarlar ve Rekabet Komisyonu (CNMC)’na, sürece ilişkin detaylı değerlendirme yapılması ve gerekli düzenleyici incelemelerin başlatılması çağrısında bulunuldu.