Fabrikada bir yandan verimlilik ve üretkenliği artırırken, diğer yandan da maliyetleri düşürmek üzere yalın üretime odaklanmamız gerekiyor. Bunu da 5S ilkelerini uygulayarak yapıyoruz. Peki ama nasıl?
Her ne kadar yalın yönetim ve yalın üretim aynı şey olmasa da yalın üretim, yalın yönetimin başlangıç noktalarından biri. Fabrikada bir yandan verimlilik ve üretkenliği artırırken, diğer yandan da maliyetleri düşürmek üzere yalın üretime odaklanmamız gerekiyor. Bunu da 5S ilkelerini uygulayarak yapıyoruz. 5S için ilk bilmemiz gereken dijital dönüşüme benzeyen bir mantığı olduğudur. Nasıl ki dijital dönüşüm için önce dijitalleşmek gerekiyor (kağıttan bilgisayara geçmek ve endüstri 4.0 için de proses otomasyonunu tamamlamak) gibi, yalın üretim için de 5S ilkeleriyle başlamak gerekiyor.
5S ŞİRKET KÜLTÜRÜNDE SÜREÇ YÖNETİMİNİN BAŞLANGICIDIR
5S’te şunları amaçlarız:
• Süreç denetimi yaparak fire, israf ve zaman kaybını önlemek
• Denetim için stok envanter yönetimi yapmak; yani malzeme, makine, yarı mamul, ham maddenin fabrikaya giriş çıkışını izlemek.
• Bunlar için raf yeri ve konumunu bilmek (akıllı etiketler, robot forkliftler, nesnelerin interneti, kameralar yardımıyla).
• Böylece kritik süreç parametrelerini belirlemek ve korumak (makinelerin sıcaklığı, titreşimi, rutubet ve hatta iş akışı gibi) ve iş süreçlerinin temeli olan mekanik süreçleri denetlemek.
NASIL YAPARIZ?
Bunu yapan kurumlarla neyi doğru yaptıklarını kısaca aktarmak istiyorum: Eğer iş yerinizde büyük veri toplamıyorsanız yukarıda sayılanları yerine getiremezsiniz. Gereken tüm iş ve mekanik süreçlerinizden gerçek veya yarı gerçek zamanlı veri çekebileceğiniz bir sistem kurabilirsiniz.
Nereden başlayacağız derseniz ben üretimden başlamanızı öneriyorum (bu yazıda 5S’in üretim tarafına odaklanacağız). Neden derseniz Türkiye’de mühendislik genellikle mekanik mühendislik olarak anlaşılır ve bizler de dijital dönüşümden ziyade imalat sürecini biliriz.
Ayrıca yalın üretim yoluyla prosesleri yalınlaştırmak işin iskeletidir. Dijital dönüşüm sağlam kafa ise yalın üretim sağlam vücuttur diyebilirsiniz ve sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. O zaman Japonlardan aldığımız şu 5S’i kısaca sıralayalım:
1. Seiri: Ayıklama
Üretimde hangi malzemeye ihtiyacımız var, hangisine ihtiyacımız yok. Peki ihtiyaç duyulmayan parçalar başka üretim hatlarında kullanılabilir mi? İş istasyonlarından temizlenen unsurlar hangi geçici dağıtım noktaları ve raflarda saklanmalı? İpucu: İş istasyonu dolaşımını kesmemeye özen gösterelim, fabrikamızın tıkalı damarlarını açalım.
2. Seiton: Düzenleme
Gerekli parçaları istifleyerek kolay bulabileceğimiz şekilde düzenleyeceğiz. İpucu: İmalat aşamalarımız nedir? Bu en sık kullandığımız defteri en üste veya elinizin altına koymak gibidir. Bu düzenleme için proses süreçleriniz ile iş süreçlerinizi birbiriyle hizalamanız gerekir. Bu sizin bakım süreçlerinizi iyileştirerek bakım maliyetlerinizi azaltacaktır.
3. Seiso: Temizleme
Fabrikada temizlik sağlık, hijyen ve iş güvenliği açısından şarttır; ancak aynı zamanda iş istasyonlarına yığılan malzemenin işçilerin yolunu tıkamaması, yeni malzeme giriş-çıkışını engellememesi açısından da bu önemlidir. Bu da sizin bakım süreçlerinizi iyileştirerek bakım maliyetlerinizi azaltacaktır. İlk 3 S’i uygulamak için fabrikanız da yeterli alan da olmalı. Depolama vb. için yeterli alanınız yoksa ne yer açabilir ne ayıklama ne de düzenleme yapabilirsiniz. Karmaşayı yer açarak giderebilirsiniz.
4. Seiketsu: Süreklilik
Başlamak bitirmenin yarısıdır ama istikrar da diğer yarısıdır ve bir işi bitirmek için de şarttır. Dolayısıyla fabrikanızı bugün düzenlemek yetmez. Yarın ve öbür gün de bu ilkeleri uygulamalısınız. Sürdürülebilir kârlılık sürdürülebilir prensiplerden gelir.
5. Shitsuke: Disiplin
Sürdürülebilirlik ise iş disiplini gerektirir. İleriki yazılarda dijital dönüşüm ile kişisel gelişimi birleştirirken buna detaylı değineceğim ama özetle iş disiplini iç disiplin gerektirir. Bunun için öğrenmeyi öğrenmeli, eğitimin önemini kavramalıyız. Demek ki bu iş İK’nın işidir… Personelinize kuralları öğretmek yetmez. Kurallara uymaları gerektiğini de öğretmeniz lazım. Bunun için de onların İK’ya güvenmesi lazım. 5S ilkelerini şirket kültürü haline getirmek derken bunu kastediyoruz.
Peki çalışanlarınızın güvenini nasıl sağlarsınız? Bunu sadece maaş ödeyerek ve özlük hakları sağlayarak yapamazsınız. Ne zaman ki 5S ilkesini üretimde uygular, hatta yönetime bile uyarlarsanız işte o zaman çalışanlarınız da yöneticilerimiz bu işi ciddiye alıyor der.
Buna inanıyorlar dedikleri zaman da sizin verdiğiniz talimatları canla başla yerine getirirler; çünkü aynası iştir kişinin, lafa bakılmaz. Ayrıca balık baştan kokar ve çocuklar anne-babanın dediğini değil, yaptığını yapar. Meslek hayatımız bu basit kurallarla geçer.
Dikkate edecek olursanız 5S sizin kalite yönetimi yapmak için tamamlamanız gereken ön aşamadır. Biz de 5S ilkelerini uygulamaya direnç gösteren personelin nasıl direndiğini yazımızın gelecek bölümünde göreceğiz. Aynı zamanda yalın yönetimin temellerinden olan toplam kalite yönetimine de giriş yapacağız. Aynı zamanda 5S’e güvenlik kültürünü de ekleyeceğiz. Esenlikler dilerim.
